آيا نوبل سوداگر مرگ بود یا سفیر صلح؟
نوبل مالكِ كمپنى هاى سلاح سازى، مخترع ديناميت و چندین مادهٔ منفجرهٔ ديگر زمانی تغییر مسیر داد، که روزنامهٔ فرانسوی وی را سوداگر مرگ لقب داد.
در سال ۱۸۸۸م لودویگ، برادر نوبل فوت نمود و چندین روزنامه اشتباهاً آنرا منحیث خبر مرگ نوبل نشر نمود. نوبل از خواندن خبر مرگ در یک روزنامهٔ فرانسوی که نوشته بود:
سوداگر مرگ مُرد!
به وحشت افتاد و از آنجا بود که تغییر راه داد و نام نوبل را مانده گار ساخت.
جایزه نوبل چیست و از طرف کی، چه وقت، چرا، چگونه و در کجا به میان آمد؟
جایزه نوبل، مجموعه ای از جوایز معتبر بین المللی سالانه است،که از طرف اکادمی علوم سلطنتی کشور سویدن و کشور ناروی در کتیگوری های مختلف به دانشمندان و اشخاصی که دستآورد های مهم در بخش های کیمیا، فزیک، ادبیات، صلح، فزیولوژی و طبابت در راه خدمت به بشریت داشته باشند، اعطا میگردد.
جوایز نوبل به اساس وصیت آلفرد نوبل کیمیادان، انجنیر و صنعتگر سویدنی و مخترع دینامیت بوجود آمده است.
الفرد نوبل به تاریخ ۲۱ اکتوبر سال ۱۸۳۳ در ستکهولم پایتخت سویدن در خانوادهٔ انجنیران تولد شد. یکی از اختراعات نوبل بالستیک بود، که مادهٔ پیشقدم بسیاری از مواد منفجرهٔ دودی است، که در اکثر سلاح ها استفاده میشود.
نوبل صاحب امتیاز ۳۵۵ اختراع است، که میلیون ها دالر اندوخت و بیشترین ثروتش را نیز از همین طریق بدست آورده بود. تعدادی از اختراعات وی مستقیماً در ساخت مواد منفجره و دیگر بخش های نظامی، که باعث قتل و کشتار انسان گردیده و میگردد، بکار رفته که مشهور ترین اختراع نوبل دینامیت است.
در سال ۱۸۳۷ پدر الفرد نوبل به سن پیترسبرگ روسیه رفت و کارخانهٔ سلاح سازی و مواد منفجره را در آنجا تأسیس نمود. نوبل در سال ۱۸۴۲ نزد فامیل به روسیه رفت و در آنجا درس خواند و زبان های انگلیسی، فرانسوی، آلمانی و روسی را فراگرفت.
نوبل در سال۱۸۵۰ رهسپار فرانسه شد. در سن ۱۸ سالگی برای یک سال به امریکا رفت و دو باره به روسیه برگشت.کارخانه خانوادگی نوبل تولید کننده سلاح برای جنگ کریمیا (۱۸۵۶ – ۱۸۵۳) بود، که با ختم جنگ کارخانه ورشکست شد.
در سال ۱۸۵۹ نوبل و والدینش به سویدن برگشتند و در آنجا نوبل خود را وقف مطالعهٔ مواد منفجره بخصوص ساختن شکل مصئون نایتروگلسیرین کرد.
وی در سال ۱۸۶۳م یک دستگاه انفجارکننده را اختراع کرد و در سال ۱۸۶۵ کلاهک انفجار را طراحی نمود. در ۳ سپتمبر ۱۸۶۴م در کارخانهٔ هلنبورگ استهکلم هنگام آماده سازی مواد منفجرهٔ نایتروگلسیرین، انفجاری رخ داد، که در آن پنج نفر به شمول برادر کوچک نوبل کشته شدند و نوبل به کارهای توسعهٔ مواد انفجاری در فابریکهٔ دیگر ادامه داد.
نوبل در سال ۱۸۶۷م دینامیت را اختراع نمود.
نوبل در سال ۱۸۸۴م به عنوان عضو آکادمی علوم سلطنتی سویدن انتخاب شد و در سال ۱۸۹۳م از پوهنتون اوپسالا دوکتورای افتخاری را بدست آورد.
برادران نوبل لودویگ و رابرت با سؤاستفاده از میدان های نفتی در امتداد دریای کسپین، بسیار ثروت اندوختند. نوبل در این زمینه سرمایه گذاری کرده و ثروت زیادی را از طریق توسعه این مناطق نفتی جدید به دست آورده است.
در طول زندگی، نوبل ۳۵۵ حق الامتیاز اختراع در سطح بین المللی صادر کرد و تا هنگام مرگ، وی بیش از ۹۰ کارخانه اسلحه، علی رغم شخصیت ظاهراً صلح طلب اش تأسیس کرد.
در سال ۱۸۸۸م لودویگ برادر نوبل مُرد و چندین روزنامه خبرنامهٔ مرگ وی را با عناوین نازیبایی منتشر کردند.
الفرد نوبل در سال ۱۸۸۸م درست ۸ سال قبل از وفاتش در یک روزنامهٔ فرانسوی این خبرنامهٔ مرگ را چنین خواند:
سوداگر مرگ مُرد!
در واقع این برادر نوبل، لودویگ بود، که فوت نموده بود، نه خود نوبل. نوبل از اینکه وی را لقب سوداگر مرگ داده بودند کاملاً به وحشت افتاد و درک نمود، که چه نام بدی را کمایی نموده است. این مطلب نه تنها نوبل را سخت وحشتزده ساخت، بلکه باعث تغییر بنیادی در زندگی وی گردید.
نوبل نمی خواست بعد از مرگش بنام تاجر مرگ یاد شود. این واقعه به وی الهام بخشید تا بنیادی را تأسیس نماید، که سابقهٔ سیاه و نازیبایش را پاک نموده و نام نیکی از خود به میراث بماند.
الفرد نوبل در آخرین وصیتنامه اش به تاریخ ۲۷ نوامبر سال ۱۸۹۵ تقریباً یکسال قبل از مرگش با وارد کردن تغییرات اساسی نوشت.
به اساس وصیت نوبل، که به تاریخ ۳۰ دسمبر ۱۸۹۶ در ستکهلم خوانده شد، بنیاد نوبل، به دانشمندان و اشخاصی که برای بشریت در بخش های کیمیا، فزیک، ادبیات، فزیالوژي/صحت و صلح خدمات شایستهٔ علمی و اجتماعی انجام دهند، جایزه داده و از آنها قدردانی بعمل میآورد.
بودیجهٔ جایزه نوبل از ثروت شخصی نوبل تأمین شد. الفرد نوبل۹۴ فیصد ثروت خویش را به بنیاد نوبل، که اکنون پایه اقتصادی جایزه نوبل است، واگذار کرد.
الفرد نوبل به تاریخ ۱۰ دسمبر ۱۸۹۶، به مرض قلبی مصاب و از اثر حملهٔ دماغی/خونریزی مغزی در خانه خود در ایتالیا به سن ۶۳ سالگی درگذشت و در استکهلم سویدن دفن گردید.
جوایز نوبل برای اولین بار به تاریخ ۱۰ دسمبر سال ۱۹۰۱ میلادی اعطا شد. فعلاً جوایز سالانهٔ نوبل بعد از پروسهٔ طولانی انتخاب برندگان جوایز در ماه اکتوبر اعلان گردیده و جوایز آن ها طی مراسم باشکوه به تاریخ ۱۰ دسمبر، که مصادف با روز وفات نوبل است، به برندگان اهدا میشود.
اولین جایزهٔ صلح نوبل در سال ۱۹۰۱ مشترکاً به ژان هنری دونانت سویسی (مؤسس صلیب سرخ بین المللی) به دلیل نقش مهم اش در تأسیس جنبش صلیب سرخ بین المللی و فریدریک پَسی خیرخواه فرانسوی فعال و بنیانگذار اتحادیهٔ صلح اعطا گردید.
اولین جایزه نوبل در فزیک برای رونتگن مخترع اشعهٔ ایکس در سال ۱۹۰۳م اهدا شد.
اولین زن برنده جایزهٔ نوبل ماری کیوری دانشمند پولندی الاصل فرانسوی است، که دوبار جایزهٔ نوبل را بدست آورده است.
گرچه در مقایسه با سایر جوایز، روند پیشنهاد نامزد و انتخاب برنده جوایز نوبل طولانی و موشگافانه است و تاحدود زیادی جوایز به اشخاص ذیحق اعطا میشود ولی در بعضی حالات موارد فساد نیز دیده شده است.
یادآور باید شد، که جایزهٔ نوبل مانند همه امور دیگر از آلودگی های ممکنهٔ سیاسی مصؤن نیست و در مواردی هم تخطی علنی از اصول صورت گرفته و میگیرد.
قسمی که دیده میشود در بسی موارد جایزه صلح نوبل به کسانی داده شده است، که دست شان به خون هزاران انسان بیگناه رنگین است.
در سال ۲۰۰۹م بارک اوباما ریس جمهور ایالات متحدهٔ امریکا در آنوقت برندهٔ جایزهٔ صلح نوبل اعلان شد. این در حالیست که دولت ایالات متحدهٔ امریکا در آن سال در دو مملکت منجمله افغانستان و اعراق میجنگید و حاصل این دو جنگ قتل صد ها هزار انسان بیگناه ، بیوطنی میلیونها افغان و اعراقی و ویرانی این دو مملکت بود.
در سال ۲۰۱۸م یکی از حَکَم های کمیتهٔ نوبل به اتهام آزار جنسی ۱۸ خانم متهم شد و همچنان اتهام خویشخوری در اهدای جایزهٔ صلح در این اواخر سر زبان هاست. نکتهٔ جالب اینکه در سال جاری ۳ نفر از اوکراین، بيلاروس و روسیه که کاندیدای جایزهٔ صلح شناخته شده اند، برای گردهمآوری سلاح برای جنگ یوکراین مقابل روسيه کمپین جمع آوری سلاح را به راه انداخته اند.
ساختار کمیتهٔ نوبل
هیئت های مخصوص:
چهار هیئت مخصوص اعطأ جایزه که تحت اساسنامه بنیاد نوبل فعالیت میکنند عبارت‌اند از:
فیزیک و کیمیا: اکادیمی سلطنتی علوم سویدن که وظیفه انتخاب برنده جایزه نوبل در رشته‌های فیزیک و کیمیا را برعهده دارد.
اقتصاد :اکادیمی علوم سلطنتی سویدن وظیفه انتخاب برندهٔ جایزه علوم اقتصادی و بانک مرکزی سویدن به یاد آلفرد نوبل جایزه نوبل در اقتصاد را نیز برعهده دارد.
ادبیات :آکادیمی سویدن وظیفه انتخاب برندهٔ جایزه نوبل در رشته ادبیات را برعهده دارد.
فیزیولوژی و طبابت :انستیتوت کارولینسکا وظیفه انتخاب برندهٔ جایزه نوبل در رشته فیزیولوژی و طبابت را به عهده دارد.
. صلح :کمیته نوبل کشور ناروی که وابسته به پارلمان ناروی است
جشن اهدای جوایز
تالار کنسرت استکهلم که هر سال جشن اهدای جوایز نوبل در آن برگزار میشود.
کمیته ها و مؤسساتی که جزٔ هیئت انتخاب جوایز هستند، اغلب نام برندگان را در ماه اکتوبر اعلام میکنند. این جوایز در مراسم رسمی که بتاریخ دهم ماه دسامبر، یعنی سالگرد درگذشت آلفرد نوبل برگزار میشود، به برندگان اهدا میگردد.
مراسم اهدای جایزهٔ صلح نوبل از ۱۹۰۵م الی ۱۹۴۶م در مؤسسهٔ نوبل ناروی، سپس در پوهنتون اوسلو و از سال ۱۹۹۰م در عمارت شاروالی اوسلو برگزار میشود. سایر مراسم اهدای جوایز از سال ۲۰۰۵م در تالار کنسرت استکهلم پایتخت سویدن برگزار میشوند.
هر سال هر یک از جوایز حداکثر به سه نفر اهدا میشود.
هر جایزه عبارت است از:
یک مدال طلا
یک دیپلوم افتخاری
جایزهٔ پولی حدود ۱۰ میلیون کرون سویدنی، معادل ۱.۳ میلیون دلار آمریکایی است.
اگر در یک گروه دو نفر برنده شوند، مبلغ یادشده میان دو نفر تقسیم میشود. اگر شمار برندگان سه نفر باشند، کمیتهٔ اهدای جوایز مختار است، که این مبلغ را بطور مساوی میان سه نفر تقسیم کند یا اینکه به یکی از برندگان یک دوم و به هریک از دو نفرِ دیگر یک چهارم مبلغ مذکور را اهدا کند.
معمولاً دریافت کنندگان این جوایز پولی، آن را برای اهداف علمی، فرهنگی، یا انساندوستانه وقف میکنند.
از سال ۱۹۰۲م به اینطرف، پادشاه سویدن، به جز جایزهٔ صلح نوبل، رسماً کلیهٔ جوایز را در استکهلم اهدا کرده است.
اولین جایزهٔ صلح نوبل در سال ۱۹۰۱ توسط رئیس مجلس ناروی اهدا شد، تا اینکه در سال ۱۹۰۴ کمیتهٔ نوبل ناروی تشکیل شد.
پنج عضو این کمیته توسط پارلمان ناروی گماشته میشوند و انجام امور مقدماتیِ مربوط به حکمیت و نیز اهدای جایزهٔ صلح نوبل بر عهدهٔ این کمیته است. اعضای این کمیته مستقل هستند و به قانونگذاران پاسخگو نیستند و اعضای دولت ناروی حق عضویت در این کمیته را ندارند.
0
