زبان و ادبیات
-
قطرهٔ از باران شعر
شعر و دیکلمه: پروفیسور حامد نوید موسیقی: داکتر اسد بدیع
-
قداست اندیشه
نوشته دکتور زمان ستانیزی استاد الهیات وعرفان در پوهنتون تحصیلات عالی پسِفیکا، ایالات متحده آمریکا اندیشه را میتوان در فاصلهٔ میان وحی آفاق و الهام انفُس یافت. جز ذات پروردگار تنها پدیدهٔ که شایستگئ قداست دارد، بدون شک اندیشه است. قداست اندیشه به حیث اولین مظهر خلقت خدا در اولویت والوهیت آن تعریف شده است. انسان اندیشهٔ بیش نیست، اندیشهٔ معلق در لمحهٔ بین خاطره و آرزو، فقط همین. تا زمانیکه اندیشه در سکوت نهفته، خدایی است، ولی زمانی پیام جبرئیل اندرونی ما میشود وحیانت و الهامش مخلیهٔ ما را میآراید و در ما انسان خدایی ایجاد…
-
نقدی بر نقدِ «دزدی‌های رحمان‌بابا» از حافظ شیراز
بر حضیض طالع اهل سخن باید گریست خامه‌ها را یک قلم سر در سیاهی داده‌اند «حضرت ابوالمعانی بیدل» مقدمه: در فضای مکدر تعصبات نژادی/زبانی کشور ذهنیت‌هایی ایجادشده که پشتون‌بودن را جرم می‌پندارند، به پشتو سخن‌گفتن را گناه مینامند و حالا سنگ سیاه دیگری بر فرق این تعصب‌زدایی می‌کوبند که شعر به پشتو سرودن را دزدی قلمداد می‌کنند. شماری از اشخاص افراطی، عمر گرانبهای خود را عطف بی‌اعتبار ساختن آثار ادبی نظم و نثر زبان پشتو کرده بر شعرا، ادبا، دانشمندان و مورخان پشتوزبان می‌تازند تا زبان و فرهنگ و ادب پشتو و پشتون‌ها را توهین کرده باشند. بدون آنکه متوجه…
-
تکامل زبان دری/ فارسی/ تاجیکی در منطقه
در این مختصر تکامل تاریخی زبان دری/فارسی/تاجیکی بررسی میشود: اول: زبانی را که در افغانستان دری، در ایران فارسی و در تاجیکستان تاجیکی مینامند، همه ریشهٔ مشترک داشته و زادگاه آن باختر (بکتریا) بخصوص شمال افغانستان در بغلان، تخار و بلخ باستان است. این زبان، به موجب کشفیات باستان شناسی (کتیبه های سرخ کوتل، رباطک و یکاولنگ) زبان مردم این منطقه در عصر کوشانیها (۶۰م تا ۳۷۵م) بوده که قسماً همزمان میباشد با استیلای اشکانیان یا پارتیها بالای فارس. دوم: زبان مردم فارس در عصر تهاجم یونانیها به زعامت اسکندر مقدونی به فارس یا زمان حاکمیت هخامنشیان، زبان ایلامی بود…
-
نماد اژدها در «اژدهای خودی» و اسطورهٔ ضحاک
خلاصه: اسطورۀ ضحاک یکی از شګفت انګیز ترین و پر راز و رمز ترینِ داستانها در شاهنامۀ فردوسی است. اگر این اسطورۀ ماندگار را از دیدگاه دانشهای جدید در گسترۀ علوم بشری مانند روانشناسی، اسطوره شناسی، زیبایی شناسی، ادبیات شناسی، بشر شناسی و جامعه شناسی بنگریم، نمادها و تمثیل های آن معانی و مفاهیم جدیدی خواهند یافت. یکی از طرزالعمل ها در این راستا مطالعۀ آن در گسترۀ تحقیقی ادبیات تطبیقی و تحلیل شباهت های آن با دیگر آثار ماندگار است. “اژدهای خودی” داستان عصر ماست که بیشتر با گرایش فلسفی، روانشناختی و عرفانی نگاشته شده است، اما با وجود…
-
دپښتو ژبې کلاسيک شاعر رحمان بابا او د عشق مسئله
د عشق طبيعي او عرفاني بهير يوه ډېره پيچلې او د ډېرې كارونې وړ گړنه يا مفهوم چى په بشري فرهنګ او يا په تېره هنر كې كارول کېږي، د عشق مفهوم دى. موږ یې د كلمې د ريښې سره سروكار نه لرو، خو دا مهمه ده، چې كله نا كله همدا گړنه په بېلابېلو ماناو كارول کېږي. ان تر دې چې د مجازي او واقعي يا حقيقي مخ تاړي هم د عشق له كلمې سره يو ځاى کېږي. دلته په دې شننه كې موږ هڅه كوو، دواړه غاړې یې راوسپړو. له كومه ځايه چې د عشق مفهوم د…
-
عدمیت یا نِهیلزم در اندیشهٔ بیدل
دکتور زمان ستانیزی استاد الهیات و عرفان در پوهنتون مطالعات عالی پسِفیکا کلیفورنیا – ایالات متحدهٔ امریکا آیا هستی واقعاً است، یا پندارهٔ از ادراکات حسی ما تصویر مبهم و مرموز در ذهن ما ایجاد می کند. ذهنیت سنتگرای بشریت با توقع جواب مثبت و در نهایت با استدلال اعتقادی پیوسته می پرسد که آیا خدای هست؟ فلاسفهٔ معاصر خدا را کُل هستی پنداشته می پرسند: آیا هستی است؟ با همین پیشفرض که هستی است، فلاسفه و عرفای معاصر سؤال ژرفتری مطرح می کنند و آن اینکه: چرا هستی است؟ اینکه عالم حسِ زادهٔ حواس ماست یا از خود…
-
کره پايبڼه
يو ژب- توکميز سپيناوی لمړۍ- ژبه له پراچۍ تر پارسۍ دا څه هېښنده نه وه چې شپېته کاله وړاندې د (افغانستان ژبپوهنې اطلس) پروژې په پيلامه کې تر هغې روسته چې د (افغانستان د ژبو پلار) استاد مورگنستيرن په مشرتابه د اروپايي آريانپوهانو پینځه کسيزې ډلې تر يو ښوؤنيز سیمينار روسته د ژبو او ادبياتو پوهنځي موږ د روستي کال څو روزلي زدياندان (محصلان) يې د کارونيز (تطبيقي) کار لپاره نجراو ته بوتلو. د (خارج درې) په زړه ولسوالۍ کې مو واړول. هلته په هواره پرته (افغانيه) کې، ښۍ خواته پښتانه، کيڼې خواته تاجيک، او د کابل خوا ته په…
-
روز ملنگ و شب پلنگ
فرید شخص خائن وعوام فریبی بود. ظاهر آرام ونرم او هزاران خانه و کاشانهٔ مردم را به تباهی کشانده بود. او در بین قوم، خویش و مردم محلهٔ خود به نیک نامی و امانت داری معروف بود. یک عادت خراب که ما مردم داریم اینست که از خود نمیپرسیم، که همین شخص کی و چیکاره است که در موتر های سیاه لکسس و فوررنر چکر می زند؟ فقط یک آدم پولدار را که دیدم بر دست و پایش بوسه زده او را محرم خانه و زندگی خود می سازیم. فرید چند بار به حج بیت الله رفته بود. هر کدام…
-
پښتانه څنګه خپله پښتو پردۍ کوي
سریزه یو پښتو مضمون مې لوست. متن یې په نامانوسو او مصنوعي کلماتو کې داسې پېچلی و چې هرې جملې سره باید لاس او ګریوان شوی وی چې معنا مې ورنه اخیستې وی. د کلونو تعلیم او تحصیل سره سره د یو پښتون ژبپوه په صفت خپله پښتو راته پردۍ وه؟ دوې خاطرې را په یاد شوې. په امریکا کې زما په کتابخانه کې د یو بخارایي استاد سترګې د بلخي مولانا د مثنوي معنوي په یوه خاصه نسخه ولګیده. کتاب مې ورکړ خو ویې ویل: «لوستلی یې نشم ځکه مونږ تاجیکان یوازې په سیرلیک (روسي) الفبا بلد یو او…
