بی خوابی مشکل در خواب را گویند. افراد مبتلا به بی خوابی در به خواب رفتن یا خواب ماندن مشکل دارند و وقتی از خواب بیدار میشوند احساس خسته گی میکنند. بی خوابی به تعداد ساعات خواب فرد ارتباط ندارد، زیرا هر فرد به مقدار متفاوتی از خواب ضرورت دارد.
بی خوابی کوتاه مدت زمانیست، که شخص برای چند روز یا چند هفته مشکل خواب داشته باشد. این معمولاً به فشار روحی یا سترس مؤقت مربوط میشود و اغلب خود بخود بهتر میشود. بی خوابی طویل المدت یا «مزمن» زمانی است ، که مشکلات خواب ۳ ماه یا بیشتر طول بکشد.
علائم بی خوابی چیست؟
اشخاص مبتلا به بی خوابی اغلباً:
در به خواب رفتن یا خواب ماندن مشکل دارند.
در طول روز احساس خستگی میکنند.
جزئیات را فراموش میکنید یا در فکر کردن به وضوح مشکل دارند.
بد خلق، مضطرب، تحریک پذیر یا افسرده میشوند.
انرژی یا علاقه کمتری به انجام کارها میداشته باشند.
بیش از حد معمول مرتکب غلطی شده یا تصادف میکنند.
نگران کم خوابی خود اند.
این اعراض میتوانند آنقدر ناخوشآیند باشند، که بر روابط خصوصی یا زندگی مسلکی شخص تأثیر منفی بگذارد. این اعراض می تواند حتی نزد افرادی، که به نظر میرسد، که به اندازهٔ کافی می خوابند نیز رخ دهد.
آیا تست هایی وجود دارد ، که باید برای تشخیص بیخوابی اجرا شوند؟
در اکثر حالات ضرورت به تست نیست. یعنی اکثر اشخاص مبتلا به بی خوابی ضرورت به معاینات تشخیصهٔ بیخوانی ندارند. اکثراً داکتر با صحبت و سوال و جواب از مریض میتوانند تشخیص دهد، که مشکل یا پرابلم در کجاست.
داکتر ممکن از مریض بخواهد، که یک راپور یک یا دو هفته یی از طرز و نحوهٔ خواب هر شبه / ۲۴ ساعته را ثبت و نوشتهٔ نماید.
نزد بعضی اشخاص به معاینات مخصوص خواب، که بنام پالیسومناگرافی (polysomnography) و یا اکتیگرافی (actigraphy) یاد میشود، ضرورت است.
پالیسومناگرافی ( Polysomnography):
معایه ای است، که معمولاً تمام شب طول میکشد. این معاینه تشخیصیه را میتوان در لابراتوار خواب و یا در خانه انجام داد. در طول معاینه، مانیتورهایی به بدن شخص وصل میشوند تا حرکات شخص، فعالیت مغز، فعالیت تنفس و سایر حرکات و فعالیت های بدن را ثبت کنند.
اکتی گرافی (Actigraphy):
در اکتی گرافی یک قاعدهٔ قابل اعتبار برای اندازه گیری عینی پارامترهای خواب و اوسط فعالیت حرکتی در بارهٔ زمانی چند روز تا چند هفته با استفاده از یک سپیدامیتر (Speedometer) غیرتهاجمی است ، که در یک دستگاه کوچک قرار دارد ، که مانند یک ساعت دستی از آن استفاده می شود.
آیا به مراجعه نزد داکتر ضرورت است؟
بلی. اگر شخص بیخوابی دارد ، که برایش آزاردهنده است، بهتر است نزد داکتر مراجعه شود. ممکن داکتر سفارش هایی غرض بهبود پرابلم بنماید.
بیخوابی چگونه تداوی میشود؟
تداوی بیخوابی بیشتر مربوط به عامل بیخوابی است.
اگر عامل بیخوابی فشار روحی یا سترس، درد و یا کدام مریضی و مشکل دیگر صحی باشد، تداوی عامل میتواند باعث بهبود بیخوابی شود.
اگر شخص بیخوابی مزمن یا بیخوابی طویل المدت (بیخوابی بیشتر از ۳ ماه) دارد تداوی های خاص موجود است ، که ممکن ممد واقع شوند، که اینها عبارتند از:
تداوی رفتاری ذهنی – یا (CTB – I = Cognitive behavioral therapy of insomnia)
این نوع تداوی بیخوابی، که معمولاً چند هفته را در برمیگیرد شامل کار در مشاوره با درمانگر یا مشاور متخصص این رشته در تشخیص نوع بیخوابی، آموختن روش هایی برای عادات بهتر خواب و تغییر در عاداتی ، که تاثیر منفی بالای خواب دارد، صورت میگیرد.
همچنان مشاور به مریض تمرینان ریلکسیشن یا آرام سازی را تعلیم میدهد، که ممکن کمک کننده باشد.قسمتی از CBT-I شامل آموختن در مورد “حفظ الصحهٔ خواب” یا (Sleep Hygiene) است، که میتواند نزد اشخاصی، که بیخوابی مزمن ندارند اما گاهی اوقات مشکل خواب دارند، نیز مفید باشد. داشتن حفظ الصحهٔ خواب خوب به این معنیست که:
فقط به اندازه ای بخوابید، که احساس آرامش کنید و سپس از بستر یا تخت خواب برخیزید.
هر روزه تا حد ممکن به وقت معین به بستر خواب رفته و در یک وقت معین بیدار شوید.
کوشش نکنید خود را مجبور به خوابیدن کنید. اگر نمی توانید بخوابید، از بستر خواب بلند شوید و بعداً دوباره امتحان کنید.
قهوه، چای و سایر غذاهایی، که کافئین دارند را فقط از طرف صبح بخورید.
از نوشیدن الکهول در اواخر بعد از ظهر، عصر و قبل از خواب اجتناب کنید.
از استعمال دخانیات بخصوص در هنگام عصر خودداری کنید.
اتاق خواب خود را تاریک، خنک، ساکت و بدون یادآوری کار یا سایر مواردی، که باعث سترس شما می شود، نگه دارید.
مشکلاتی را ، که دارید قبل از رفتن به رختخواب حل کنید.
فعالیت بدنی زیادی داشته باشید، اما از ورزش های سنگین درست قبل از خواب اجتناب کنید.
از نگاه کردن به تلفون ها، صفحهٔ کمپیوتر، یا وسایل خواندن “کتاب های الکترونیکی” ، که نور ساطع میکنند، قبل از خواب خودداری کنید. زیرا چنین چیزها میتواند خوابیدن را مشکلتر کند.
دوا ها:
دواهایی نیز وجود دارند، که میتوانند به بیخوابی کمک کنند. اما داکتران معمولاً توصیه میکنند، ابتدا باید تداوی رفتار ذهنی (CTB-I) امتحان شود. در بعضی موارد، ممکن است، توصیه کنند، که هر دو نوع تداوی همزمان شروع شود.
اگر داکتر فکر کند، که تداوی دوایی ممکن مفیدتر و مؤثرتر باشد، قبل از تجویز دوا مفادات و خطرات آن با مریض صحبت خواهند کرد.
داکتران به طور عمومی “کمک های خواب” بدون نسخه را برای تداوی بی خوابی مزمن توصیه نمیکنند.
اگر بی خوابی شما با مشکلاتی مانند افسردگی یا اضطراب مرتبط باشد، میتواند به تداوی مستقیم این مشکلات کمک کند.
آیا استفاده از الکهول برای کمک به بیخوابی مقید است؟
نخیر، از الکهول نباید به عنوان کمک به بیخوابی استفاده شود. اگرچه الکهول در ابتدا باعث خواب آلودگی میشود، اما خواب را در اواخر شب مختل و خراب می کند.
تشوش بیخوابی به عنوان مشکل در به خواب رفتن، مشکل در به خواب ماندن، و/یا بیدار شدن قبل از وقت و ناتوانی در دوباره به خواب رفتن تعریف میشود.
بصورت عمومی، اشخاص مبتلا به بیخوابی باوجود داشتن چانس کافی برای خواب، کمتر میخوابند یا بد میخوابند.
بیخوابی یا کمخوابی انجام وظایف روزمره را در طول روز مشکل میسازد. بیخوابی با تعداد ساعات خواب تعریف نمیشود، زیرا افراد مختلف به اندازه های متفاوت خواب ضرورت دارند. تشوش بیخوابی به این اساس تعریف میشود که: اندازهٔ خواب شخص به احساس عمومی شخص و اجرای وظایف محوله تا چه اندازهٔ تاثیر وارد میکند.
بعضاً بیخوابی با تشوش دیگری مثل فشار روحی (Stress)، درد یا یک مریضی مرتبط است. در صورتیکه آن مشکلات تداوی شوند، اکثراً خواب بهتر میشود، اما اغلب اوقات بیخوابی ضرورت به تداوی مستقیم دارد. اشخاصی که تشوش بیخوابی دارند باید با داکتر معالج خویش مشوره نمایند، زیرا داکتر میتواند مشکل اصلی را تشخیص کند، که حل آن مشکل به تداوی بیخوابی کمک نماید.
در این بحث در باره تداوی های موجود برای بیخوابی معلومات مختصر ارائه میشود:
درمان شناختی سلوکی برای تداوی بیخوابی:
( Cognitive Behavioral Theapy for Insomnia – CBT-I)
نزد اکثر اشخاص درمان شناختی سلوکی، منحیث تداوی اولیه برای بیخوابی مزمن (بیخوابی که بیش از ۳ ماه دوام میکند) توصیه میشود.
این تداوی معمولاً برای بهبودی بیخوابی کافیست، ولی در بعضی موارد علاوه به (CBT-I)، دوا نیز توصیه میشود. این تداوی یا (CBT-I) عبارت از کار کردن برای مدت چند هفته با داکتری است، که در این ساحه تعلیم دیده تا عوامل بیخوابی را تشخیص و بررسی نموده و عاداتی را که برای خواب مضر است، اصلاح نماید.
اجزای (CBT-I) شامل تعلیمات خواب، محدودیت یا فشرده سازی خواب، کنترول محرک، حفظ الصحهٔ خواب، درمان شناختی و تمرینات آرامش (Relaxation) است.
در ذیل به تفصیل بیشتر این موارد پرداخته شده است:
* تعلمیات خواب
(Sleep Education):
در تعلیمات خواب، مریض با داکتر معالج (Therapist) کار میکند تا در مورد آنچه هنگام خواب رخ میدهد و چگونگی ایجاد بیخوابی و تداوم بیخوابی بیآموزد.
محدودیت خواب یا فشرده سازی خواب:
(Sleep Restriction or Sleep Compression):
این کار شامل اینست که شخص چه مقدار وقت در بستر خواب است و چه مقدار این وقت را در خواب و چه اندازهٔ این وقت را در بیداری میگذراند. اغلباً اشخاص مبتلا به بیخوابی وقت بيشتر را در بستر خواب میگذرانند تا خواب از دست رفته را جبران کنند، سپس متوجه میشوند که این کار باعث میشود تا در شب بعد به خواب رفتن مشکلتر میشود. که این کار حلقه معیوبهٔ بیخوابی را تداوم میبخشد.
در محدودیت خواب (Sleep Restriction)، شخص با همکاری داکتر، عادات خواب خود را یادداشت میکند. بعد از این کار برای اینکه شخص چه وقت به خواب برود و چه وقت بیدار شود، یک پروگرام مشخص ساخته میشود و حتی اگر شخص نتواند تمام این مدت را بخوابد باز هم پروگرام را همانطور دوام میدهد. این کار کمک میکند تا شخص به اندازه کافی خسته شود تا در شب های بعدی راحت تر بخوابد. همچنان این کار به منظم کردن ساعت داخلی وجود (ریتم شبانه روزی، یا Circadian Rhythm، عبارت از ساعت داخلی ۲۴ ساعته در مغز انسان است که چرخه بیداری و خواب را با عکس العمل مقابل تغییرات نور در محیط تنظیم میکند) کمک نموده و باعث میشود که شخص در وقت معین به خواب برود.
با اینکار، همانطوریکه به مرور زمان خواب شخص بهتر میشود، مدت زمان را که در بستر میگذراند، زیادتر شده تا اینکه به اندازهٔ مناسب بخوابد که در روز بعد احساس راحت کند. اگر شخص کوشش میکند تا بالای محدویت خواب کار کند، بهتر است که تحت نظر یک متخصص مسلکی کار نماید زیرا این پروسه میتواند در ابتدا باعث شود تا شخص در طول روز بیشر احساس خستگی نماید.
“محدودیت خواب” نزد شخصی که کارهایی میکند که ضرورت به بیداری و تمرکز فکری بیشتر دارد (مثل رانندگی) میتواند خطرناک باشد.
“فشرده سازی خواب” (Sleep Compression)، تقریباً مشابه محدود ساختن است که شامل یادداشت چگونگی خواب، تنظیم و تعیین وقت به خواب رفتن و بیدار شدن است، منتها، کوتاه کردن اندازه وقت در بستر خواب بیشتر به صورت تدریجی است که نزد کسانی که محدود ساختن خواب ممکن مصئون نباشد توصیه میشود (مثلاً اشخاصی که مصاب امراض خاص از نظر صحت فزیکی و یا روانی اند)، و یا نزد آنانی که یک روش بدیل را ترجیح میدهند.
كنترول محرک (Stimulus Control):
تداوی کنترول محرک بر این نظریه استوار است که بعضی اشخاص مبتلا به بیخوابی، اتاق خواب و تخت خواب خود را بجای عامل بخواب رفتن، به عامل بیدار ماندن مرتبط میدانند. برای کمک به این امر بهتر است:
شخص تنها زمانی بخوابد که احساس خواب آلودگی کند.
از اتاق خواب بهتر است صرف برای خواب و مقاربت جنسی استفاده شود.
اگر شخص نمیتواند در ۲۰ دقيقه اول به خواب برود، برخاسته و به اتاق دیگر رفته و مطالعه نماید و یا به کدام فعاليت آرامشبخش (Relaxing) دیگر بپردازد تا زمانیکه دوباره احساس خواب آلودگی نماید. اما از کارهایی مثل خوردن، رسیدگی به حساب بانکی (checkbook)، کارهای خانه، دیدن تلویزیون، یا مطالعه برای کدام امتحان که بیدار ماندن باعث بدست آوردن انعام یا پاداش میشود، باید خودداری شود.
خودداری از خواب کوتاه روزانه و پینکی یا (Nap).
هر روز باید در عین وقت از خواب بیدار شد.
حفظ الصحه خواب (Sleep Hygiene):
حفظ الصحه خواب روی عادات وقت روز و عصر، که بالای خواب تاثیر و عادات خوب خواب را تعليم میدهد، تمركز مینماید.
بعضی قوانين عمومی حفظ الحصه خواب عبارتند از:
تقسیم اوقات منظم خواب تهیه شود (بخواب رفتن
و بیدار شدن هرروزه به عین وقت). تنها به انذازه ای خواب شود که وجود احساس آرامش کند و سپس از بستر خواب باید بیرون شد.
از گرفتن کفئین (Caffiene) بعد از غذا چاش خودداری شود
از گرفتن الکهول خودداری شود.
خودداری از سگرت کشیدن مخصوصاً از طرف عصر و هنگام شب.
ورزش منظم روزانه اجرا شود ولی از ورزش های شدید ۲ ساعت قبل از خواب خودداری شود.
اتاق خواب آرام و تاریک نگهداشته شود. غرض کم ساختن روشنی میتوان از پرده های تاریک و یا ماسک چشم استفاده کرد.
از چک کردن ساعت هنگام شب خودداری شود.
نزدیک ساعات به خواب رفتن، از دیدن به پرده یا سکرین تلویزیون، تلفون های هوشمند، کمپوتر و تابلیت جداً خودداری شود. روشني سکرین آلات فوق میتواند باعث مشكلات در بخواب رفتن شود.
از خوردن غذای مکلف و بزرگ نزدیک وقت خواب خودداری گردد. کوشش شود غذاهای صحی و سیرکننده که زیاد ثقیل نیستند، نزدیک های عصر گرفته شود و از خوردن غذا در ناوقت شب خودداری شود.
شناخت درمانی (Cognitive Therapy):
اشخاصی که شب ها بیدار هستند و بخواب رفته نمیتوانند، به این تشویش میباشند که روز بعد نخواهند توانست کارهای محوله را بدرستی انجام دهند و یا اینکه بیخوابی تاثیرات منفی دیگری بر آنها خواهد گذاشت. باالنتیجه، آنها در یک جدال با بخواب رفتن اند. این کار میتواند باعث ایجاد یک حلقه معیوبه شود که در آن بیداربودن هنگام شب باعث ازدیاد اضطراب شده که بخواب رفتن را مشکلتر میسازد. این کار ممکن باعث شود که شخص تقصیر تمام وقایع و اتفاقات منفی زندگی خود را به گردن بیخوابی بیآندازد.
هنگام شناخت درمانی (Cognitive Therapy)، مریض با متخصص مربوطه کار میکند تا افکاری را که باعث بوجود آمدن اضطراب مربوط بیخوابی میشود تشخیص و راه های حل مناسب آنرا جستجو نماید. این کار معمولاً با نوشتن افکار شخص بروی کاغذ و تعویض آنها با افکار بدیل مفید و مثبت عملی میشود.
تمرینات آرامشبخش (Relaxation Exercises):
تمریناتی که در این امر کمک میکند غالباً بخشی از پروگرام (CTB-I) است، که روش های معمول آن قرار ذیل اند:
آرامش پیشرونده عضلی
(Progressive Muscle Relaxation)
این عملیه شامل آرامشبخشی پیشرونده عضلات است که از سر تا به پا میباشد. یک نمونه این تکنیک ها چنین است:
پروسه از روی شروع شده و عضله روی به آرامی برای دو سه ثانيه فشار خفيف داده شده و دوباره رخوت داده میشود. این کار چندین بار تكرار میشود. عین تکنیک برای گروپ های عضلی دیگر استفاده میشود، بیشتر از بالا به پائین به ترتیب ذیل:
عضلات الاشه، گردن، شانه ها، بازو، صاعد، انگشتان، صدر، بطن، سرین ها، ران ها، ساق ها و پاها.
تنفس حجاب حاجزی (Diaphragmatic Breathing):
این عملیه یک تکنیک تنفس عمیق است که میتواند شخص را آرامش دهد.
ذهن آگاهی (Mindfulness):
ذهن آگاهی تلاش برای حضور در لحظه حاضر و آگاهی فزیکی و احساسات، افکار و عواطف است. اکثر اشخاص ذهن آگاهی را برای خواب مفید مییابند.
دواها برای تداوی بیخوابی:
در صو رتیکه درمان شناختی سلوکی (CTB-I) برای بهبود بیخوابی کافی نبوده و بیخوابی باعث اختلال در فعالیت ها و وظایف روزمره شود، داکتر معالج ممکن تداوی دوا هایی را تجویز نماید. برای اشخاصیکه بیخوابی مزمن دارند، در پهلوی(CTB-I) معمولاً دواها نیز تجویز میشوند. برای این کار نیز تشخیص و طرق مناسب حل مشکلات صحی و دیگر عواملی که ممکن در بوجود آمدن بیخوابی رول داشته باشند، مورد بررسی و تداوی قرار میگیرند. در صورتیکه داکتر معالج برای تداوی بیخوابی دوا توصیه کند، عوامل ذیل در نظر گرفته میشوند:
سن شخص:
آیا شخص امراض و مشكلات صحی دیگر دارد و یا دواهایی میگیرد که ممکن باعث مشکلات در بخواب رفتن و بخواب ماند شود.
آیا اعراض عمده بیخوابی اینست، که شخص مشکلات در به خواب رفتن دارد و یا بیشتر مشکل در بخواب ماندن هنگام شب است. داکتر معالج باید در باره فواید احتمالی هر دوا بالای فعالیت های یومیه (مثلاً، بهبود اعراض بیخوابی و انجام بهتر وظائف روزانه) و اضرار احتمالی دواها (مانند، اعراض جانبي نامطلوب دوا، و احتمال اعتیاد دوایی) با مریض صحبت نماید.
در صورت تجویز دوا، قیمت دوا و اینکه دوا برای چه مدت و چه مقدار استفاده خواهد شد نیز رول دارد.
بعضی اشخاص به آسانی میتوانند گرفتن چنین دواها را توقف دهند در حالیکه یک تعداد دیگر ممکن به گرفتن دوا برای طویل المدت ضرورت داشته باشند.
گروپ های عمدهٔ دواهایی که برای تداوی بیخوابی مورد تائید قرار گرفته عبارتند از:
۱. آگونیست های آخذهٔ بنزودیازپین
(Benzodiazepine receptor agonists – BZRAs):
این گروپ شامل دواهای قدیمی بنام بنزودیازپین ها که بیشتر برای تداوی بیخوابی استفاده می شدند، و همچنین غیربنزودیازپین هاست، که همه اینها دواهای «مسکن - خواب آور“ هستند. به این معنی که روی مغز تأثیر نموده و باعث خواب آلودگی میشوند.
بنزودیازپین ها (Benzodiazepines):
اینها نوع قدیمی تری از دواهای نسخه یی هستند که باعث آرامش، رخاوت یا شل شدن عضلات و کاهش سویهٔ اضطراب میشوند.
در ایالات متحده، دواهای تائید شدهٔ این گروپ برای تداوی بیخوابی عبارتند از: کوازپام یا quazepam (نام تجاری: Doral)، تریازولام یا triazolam (نام تجاری: Halcion)، استازولام Estazolam (نام تجاری: Prosom)، تیمازیپم Temazepam (نام تجاری: Restoril)، و فلورازیپم Flurazepam (نام تجاری: Dalmane). بنزودیازپین های قدیمی دیگر برای تداوی اولیهٔ بیخوابی توصیه نمیشوند٫ زیرا با خطر اعتیاد همراه اند و همچنین مدتی طول میکشد تا تاثیر این دواها از بین برود. به همين دلیل استفاده از این دواها نزد اشخاص که رانندگی میکنند و یا کارهای دیگری را که ضرورت به بیداری مغز دارند انجام میدهند، میتواند خطرناک باشد.
غیر بنزودیازپین ها (Nonbenzodiazepines):
اینها دواهای نسخه یی هستند، که تا حدودی شبیه بنزودیازپین ها اند. غیربنزودیازپین ها ممکن در مقایسه با بنزودیازپین ها عوارض جانبی کمتری داشته باشند، زیرا بیشتر بالای مراکز خواب دماغ و کمتر در سایر نواحی مغز تاثیر میکنند. همچنان مدت دوام تاثیر این دواها کمتر است و به این دلیل احتمال اینکه
شخص صبح هنگام بیدار شدن احساس خواب آلودگی کند کمتر است. در صورت ضرورت بعضی دواهای غیربنزودیازیزوپین را میتوان به مدت طولانی هم تجویز کرد.
غیر بنزودیازپین هایی که برای تداوی بیخوابی استفاده میشوند عبارتند از: زالیپلون zaleplon (نام تجارتی: Sonata)، اسزوپیکلون eszopiclone (نام تجارتی: Lunesta)، زولپیدم Zolpidem (نام تجارتی: Ambien)، و زولپیدم با تأثیر طویل المدت (نام تجارتی: Ambien CR). زولپیدم به شکل تابلیت حل شونده زیر زبان یا ambien dissolve under tongue (نام تجارتی: Edluar)، به شکل مایع سپری (نام تجارتی: Zolpimist) و به قسم تابلیت حل شونده با دوز کمتر برای استفاده در نیمه شب (نام تجارتی: intermezzo) نیز موجود است.
اعمال غیرمعمول مثل خوردن غذا، رانندگی یا برقرار کردن رابطه جنسی بعد از به خواب رفتن پس از گرفتن غیربنزودیازپین ها (Nonbenzodiazepine drugs) راپور داده شده است. شاید شخص هیچ چیزی از اینکارهای خود را بخاطر نداشته باشد. در حالیکه این حرکات در همه حالات مضر نیست، ولی اگر شخص در خواب عمل نادرستی انجام دهد که ممکن باعث ضرر به خود یا دیگران شود در اینصورت باید گرفتن دوا بصورت فوری قطع شود. همچنان در صورت گرفتن دوای خواب پس از نوشیدن الکهول یا گرفتن دواهای ضددرد افیونی (Opioids)، خطر اینگونه رفتارهای غیرعادی بیشتر میشود، که در صورت وقوع این نوع عارضه جانبی دوا، یعنی اعمال غیرعادی، نیز دوا باید فوراً قطع گردیده و به داکتر معالج راپور داده شود.
اشخاصی که از دواهای این گروپ استفاده میکنند، بسیار مهم است که دوا را همانطوریکه از طرف داکتر توصیه شده بگیرند و از گرفتن الکهول زمانی که دواهای این گروپ را میگیرند خودداری نمایند. همچنان از گرفتن همزمان این دواها و دیگر دواهای مسکن یا آرامشبخش (sedative) جداً خودداری نمایند.
۲ - آنتاگونیست های آخذهٔ اورکسین دوگانه
Dual orexin receptor antagonists – DORAs):
این گروپ دواها شامل لیمبورکسانت lemborexant (نام تجاری: DayVigo)، سووریکسانت suvorexant (نام تجارتی: Belsomra) و داریدورکسانت daridorexant (نام تجارتی: Quviviq) است. این دواها با بلاک کردن یک ماده کیمیاوی مغز بنام اورکسین ( Orexin) کار میکنند. در حالات عادی، اورکسین کمک میکند تا شخص بیدار بماند.
شایعترین عارضه جانبی این گروپ دوایی (DORAs) خواب آلودگی و گنسیت روز بعد است. توجه به این عارضه جانبی دوا بسیار مهم است زیرا خواب آلودگی صبحگاهی میتواند بالای رانندگی، چگونگی اجرای کاری های وظیفوی روزمره و تصمیم گیری های شخص تأثیر گذار باشد.
۳ - انتاگونست های آخذهٔ هیستامین
(Histamine receptor antagonists):
دوایی که در این گروپ برای تداوی بیخوابی استفاده میشود دوکسپین Doxepin (دوز پائین) با (نام تجارتی: Silenor) است. دوکسیپین همچنین در تداوی افسردگی (Depression) نیز استفاده میشود، اما معمولاً به دوزهای بالاتر. علاوه بر خواب آلودگی، عوارض جانبی ممکن است شامل دلبدی و انتان یا مکروب طرق تنفسی علوی باشد.
۴ - اگونست های آخذهٔ ملاتونن (Melatonin receptor agonists):
آگونیست آخذهٔ ملاتونن که برای تداوی بیخوابی استفاده میشود رملتیان Ramelteon (نام تجارتی: Rozerem) است. گرچه طرز تأثیر این دوا مشابه مکمل های ملاتونن است، اما رملتیان یک دوای نسخه ای است که بیشتر در مورد آن تحقیق و مطالعه صورت گرفته است.
رملتیان نزد اشخاصی که در به خواب رفتن مشکل دارند بهتر کمک میکند. بعید است که رملتیان باعث خواب آلودگی صبحگاهی یا باعث اعتیاد شود. عوارض جانبی معمول شامل: سرگیچی، خستگی و دلبدی است.
۵- دواهای خواب بدون نسخه
(Over-the-counter sleep aids):
دواهای خواب بدون نسخه
مستحضرات دوایی مختلف بدون نسخه که ادعا میشود برای تسکین بیخوابی مؤثر اند، در بازار موجود است. گرچه این دواها نزد کسانی که بعضی اوقات مشکل به خواب رفتن دارند ممکن مفید واقع شوند ولی معمولاً برای تداوی بیخوابی مزمن توصیه نمیشوند.
۶- - انتی هستامین ها (Antihistamines):
دواهای خواب بدون نسخه شامل مستحضرات دوایی مختلفی اند که حاوی دوکسیلامین (Doxylamine) و یا حاوی دایفن هایدرامین (diphenhydramine) هستند (نام های تجارتی: Benadryl، Nytol، zzQuil). بعضی از این مستحضرات دوایی، حاوی دایفن هایدرامین همراه با یک مسکن درد مثل استامنوفن (acetaminophen) و یا ایبوپروفن (ibuprofen) میباشند.
شواهد اندک وجود دارد که نشان دهد این دواهای خواب آور برای تداوی بیخوابی مزمن مفید باشند. آنتی هیستامین ها میتوانند باعث خواب آلودگی در طول روز و سایر عوارض جانبی مانند خشکی دهن، مغشوش شدن رویت و مشکلات در تخلیه مثانه (احتباس ادرار) مخصوصاً نزد اشخاص مسن شود. این دواها میتوانند باعث سردرگمی (confusion) و مشکلات حافظه نیز گردند.
۷- ملاتونن (Melatonin):
ملاتونن هورمونی است که بصورت طبیعی توسط غده ای در مغز (غدهٔ صنوبریه یا Pineal gland) تولید میشود. گرچه ملاتونن برای تداوی بعضی اختلالات خواب استفاده میشود، اما در بیشتر موارد به عنوان تداوی بیخوابی مزمن توصیه نمی شود. ملاتونن باید از دسترس اطفال دور نگهداشته شود.
-۸ الکهول و خواب:
یکتعداد اشخاص از الکهول به عنوان کمک کنندهٔ خواب استفاده میکنند. باید گفت که الکهول ممکن است در ابتدا باعث شود شخص زودتر بخوابد ولی الکهول اغلبآً باعث ایجاد اختلالات در خواب میشود. قابل یادآوری است که نزد اشخاصی که زیاد الکهول مینوشند، قطع آنی آن ممکن باعث بیخوابی شدید شود.اشخاص مبتلا به بیخوابی نباید نزدیک وقت خواب الکهول بنوشند.
فوق العاده مهم است که خطرات جدی قصیرالمدت و طویل المدت الکهول بالای صحت به اطلاع عامه رسانیده شود.
قابل یادآوری است که از نظر سازمان های معتبر صحی و علمی جهان به شمول سازمان صحی جهان (WHO) هیچ مقدار الکهول و تنباکو (نیکوتین) مصئون نیست.
ناصر اوریا
