به اهتمام غوث جانباز
نگاه مختصری به تاریخچه شکل گیری آسیای جنوبی، بحیث جهت مستقل در سیاست خارجی امریکا
به تاریخ ۲۵ جنوری ۱۹۵۱ شورای امنیت ملی امریکا مقررۀ محرمی را تحت شمارۀ ۹۸/۱ در مورد سیاست خارجی امریکا در حوزۀ جنوب آسیا ( افغانستان، هند، پاکستان، سیلون (سریلانکا)، و نیپال وضع نمود. مبانی اساسی سیاست امریکا در این حوزه قرار ذیل قید گردیده بود.
۱. هدف امریکا تحکیم مواضع آن در حوزۀ جنوب آسیا می باشد. هندوستان و پاکستان نقش کلیدی را در مسیر دسترسی به این هدف بازی می نمایند.
۲. پیوستن احتمالی هندوستان به دایرۀ کشورهای کمونیستی از دست دادن تمام آسیا بوده و تهدید جدی را به منافع امریکا در پی داشته و مستقیماً ناحیۀ (هند- چین) را مورد تهدید قرار خواهد داد. چنین یک انکشاف اوضاع، توازن غیر متناسب را برای امریکا بوجود میاورد.
اشغال “تیبیت” توسط چین و ناکامی ها در کوریا، اهمیت سیاسی، ستراتیژیکی، بشری و منابع طبیعی حوزۀ جنوب شرق آسیا را برای امریکا بیشتر ساخت. لازم است تا این ظرفیت ها در خدمت ایالات متحدۀ امریکا قرار گیرند. در رأس دولت های هند و پاکستان، مخصوصاً هند کسانی قرار دارند که از اعتبار زیاد در تمام آسیا برخوردار هستند. هند از امکانات ستراتیژیک که امریکا برای دفاع خود به آن نیاز دارد برخوردار است. پس، با در نظر داشت تمام این ملاحظات در کار است تا در جنوب آسیا حکومت های غیر کمونیستی پا برجا باقی بمانند، خاصتاً در هند و پاکستان.
۳. اوضاع در آسیا آنقدر متشنج است که ایالات متحدۀ امریکا برای تشدید سطح امنیت خویش باید به سه هدف با هم مرتبط برسد:
الف: با کشورهای منطقه روابط طویل المدت، دوستانه و سالم داشته باشد.
ب: در رأس این کشورها ادارات غیر کمونیستی باقی بمانند، ظرفیت های انفرادی و عمومی آنها تقویۀ بیشتر یابند. حکومت های کشورهای حوزۀ جنوب- آسیا آمادۀ مقاومت قاطعانه یکجا با امریکا در برابر “امپریالیزم کمونیستی” باشند.
ت: برای امریکا و متحدان آن دسترسی به منابع طبیعی و بازار ها در منطقه تأمین گردد. باید شرایط طوری ایجاد شود که دول جنوب آسیا، کشورهای بلوک شوروی را به منابع بشری خویش راه ندهند. در عین حال، هرگاه کشورهای جنوب آسیا بخواهند سازمانهای غیر کمونیستی تأسیس نمایند از اینگونه حرکت ها پشتیبانی شود و هکذا چگونگی حمایت و پیوستن ایالات متحدۀ امریکا به سازمان های مذکور مورد بررسی قرار گیرد.
۴. با اتکاء به آنچه در بالا تذکر یافت واشنگتن مذاکراتی را با برتانیۀ کبیر در مورد هماهنگ ساختن شیوه ها و میتود های سیاست های شان در حوزۀ جنوب آسیا به راه انداخته و بخاطر دسترسی به اهداف مشترک مکلف اند تا :
الف: در قدم اول با هند و پاکستان و متعاقباً با سائر کشورهای حوزه مذاکرات معتمدانه به راه بیاندازند و حکومت های دول منطقه برای تبادل نظر با امریکا تشویق و ترغیب شوند.
ب: هرگاه کشور های جنوب آسیا علاقمند به ایجاد سازمان های منطقه ئی غیر کمونیستی شوند، و در صورت که بنیۀ کافی برای همچو سازمان ها وجود داشته باشد، به اینگونه مساعی خوشبینی ابراز گردد. همزمان حدود حمایت آن از طرف امریکا یا نزدیکی به آن ارزیابی گردد.
ت: پروگرام های آموزشی و معلوماتی برای حوزۀ جنوب آسیا توسعه یابد. در این پروگرام ها باید قبل از همه توجه عمده به هند و پاکستان مبذول گردد، تا به این ترتیب به ادغام سیاسی، بشری و مادی آنها پرداخته شده و از نزدیک شدن آنها با جهان کمونیستی جلوگیری شود.
ث: به کشورهای منطقه کمک های اقتصادی که ممد تأمین ثبات اقتصادی حوزه در کُل، و مخصوصاً هند و پاکستان قرار گیرد پیشکش شود. درعین حال عواقب سیاسی وخامت احتمالی اقتصادی منطقه باید زیر نظر قرار داشته باشد و برای رفع آن سعی و کوشش گردد. یکی از وظایف عمده، جلب هر چه بیشتر هند به طرف ساختارهای غرب می باشد. علاقمندی و ذینفع بودن ستراتیژیک امریکا در حوزۀ جنوب آسیا باید تأمین گردد، تا از این طریق کشور های منطقه امکانات گسترده تری برای صدور به امریکا موادی که برای ذخیره و سایر اهداف امنیت ملی ما ضروری می باشد بدست بیاورند.
ج. تأمین (تا حد امکان) نیازمندی های نظامی کشورهای جنوب آسیا و قبل از همه هند و پاکستان و سایر ضروریات اولیۀ این دول، برای استحکام امنیت داخلی، دفاع خودی و یا هم در صورت ضرورت مدافعۀ مشترک.
چ. تلاش بخاطر دسترسی به سایر حقوق و صلاحیت های نظامی در منطقه که حکومت امریکا آنرا لازم بداند.
ح. هرگونه فعالیتی که در مطابقت با منافع ملی امریکا قرار داشته باشد به راه بیافتد تا اتحاد شوروی، کشورهای وابسته به آن و دیگر مناطق کمونیستی (چون دولت چین هنوز از طرف امریکا برسمیت شناخته نشده بود و به همین دلیل از آن به نام “سایر مناطق” یاد می شد) نتوانند از دول جنوب آسیا، یا از طریق خاک آنها مواد و تجهیزاتی را که امریکا آنرا در اختیار شان قرار نمی دهد، بدست بیاورند. توجه خاص در این میان به هند مبذول گردد.
خ. تلاش ها برای بهتر شدن روابط هند و پاکستان و پاکستان با افغانستان ادامه داشته باشند.
سند فوق بازگو کنندۀ مسائلی زیادی بود. در قدم اول، سند، سطح تشنجی را که میان اتحاد شوروی و غرب پس از حمله بالای کوریای جنوبی بروز نموده بود نمایان می ساخت. در قدم دوم دیده می شد که حوزۀ جنوب آسیا اهمیت روزافزون برای امریکا و در کُل غرب کسب میکند. سند نامبرده حاوی مقرره های سیاسی و نظامی برای دراز مدت بوده و چگونگی تطبیق آن نیز در نظر گرفته شده بود.
قابل ذکر است که صرف نظر از فیصلۀ شورای امنیت ملی امریکا که توجه خاص خود را به حوزۀ جنوب آسیا معطوف داشته بود، بند های اساسی مقررۀ شماره ۹۸/۱ تحقق نیافت. بنیاد مقررۀ مذکور را تأمین روابط و همکاری میان هند و پاکستان تشکیل میداد. هدفی که عملی نشد. علاوه بر آن، هند روشی را پیش گرفته بود که اندکی بعد آنرا “سیاست غیر وابستگی” نامید و از نزدیکی نظامی – سیاسی با امریکا و در کُل با غرب دوری می جست. آنچه ارتباط میگرفت به پاکستان، تصمیم نهایی در مورد این کشور هنوز اتخاذ نگردیده بود. با آنکه واشنگتن به پاکستان توجه هر چه بیشتر معطوف می داشت، اما با آنهم در تضاد های موجود میان افغانستان و پاکستان، خط ” دیورند ” را رسماً برسمیت نمی شناخت.
تحرکات غیرقابل پیش بینی اتحاد شوروی در قبال شرق نزدیک و حوزۀ جنوب آسیا که دیگر با هم گره خورده بودند، نگرانی واشنگتن و لندن را برمیانگیخت.
این حوزۀ ستراتیژیک سرشار از ذخایر نفتی بوده ولی از نقطۀ نظر نظامی، تحت حمایت مطلوبی قرار نداشت. ایالات متحدۀ امریکا و برتانیۀ کبیر هراس داشتند که بنابر دلایل فوق حوزۀ جنوب آسیا میتواند شکار ساده ی حرکات اتحاد شوروی گردد.
حین تبادل نظریات در رابطه به تقویۀ سطح امنیتی حوزۀ مورد بحث، نظریۀ که تألیف آن به ستراتیژیست های انگلیسی تعلق دارد، عرض وجود نمود. بر مبنای دیگاه انگلیس ها، پاکستان می توانست منبع قواء برای تحکیم امنیت در شرق نزدیک باشد. به این ترتیب پلان انگلستان تحت عنوان: “سازمان تدافعی شرق میانه” ظهور کرد. Middle- East Defense Organization-MEDO
در این سازمان قرار بود عمدتاً کشورهای عربی و همچنان پاکستان عضویت یابند. دفتر مرکزی آن در شهر قاهره (پایتخت کشور مصر) در نظر گرفته شده بود. اردوی پاکستان باید نقش کلیدی را در ارتقای ظرفیت دفاعی کشورهای عضو بازی میکرد. اما طرح مذکور جامۀ عمل نپوشید.
#اسراردیپلوماسی
