اقتباس از شمارهٔ اول مجلهٔ لمر -جدی سال ۱۴۰۰هجری شمسی-جدی سال ۲۰۲۱م
تشخیص دیابت (مرض شکر) برای شخص میتواند یک خبر ترسناک و باورنکردنی باشد. اکثراً سوالاتی نزد شخص ایجاد میشود، مانند: اینکه چرا مرض بوجود آمده، برای صحتمند بودن در درازمدت چه باید کرد و دیابت بالای زندگی روزمره چه تأثیراتی خواهد داشت … داکتر شما میتواند به این سوالات پاسخ های قناعت بخش ارائه نماید و شما را با منابع صحی از قبیل حمایت معنوی، صنف های تعلیمات صحی در بارهٔ دیابت، (tsinoitirtuN) یا متخصص تغذیه (rotacudE setebaiD) یا نرس دیابت (که معلومات عمومی در بارهٔ مرض شکر، طرق خودی معاینات خون، طرز استفاده از گلوکامیتر یا ماشین معاینهٔ شکر خون توسط مریض وغیره را تعلیم میدهد) و دسترسی به منابع دیگر مانند کتاب ها، مجلات و ویبسایت های تعلیمی در بارهٔ مرض شکر رهنمایی کند.
برای اکثر اشخاص چند ماه اول پس از تشخیص، با فراز و نشیب های عاطفی همراه است. به مجرد تشخیص دیابت، باید مریض و خانواده معلومات لازم را در بارهٔ اساسات دیابت بدست آورده و خود را با مرض شکر و طرق معالجهٔ آن آشنا سازد. هر قدر در بارهٔ مرض بیشتر بدانیم به همان پیمانه میتوان آنرا بهتر کنترول نمود. مقولهٔ طبی: “دیابت مادر همه امراض است، اگر کنترول ما در دست دیابت باشد؛ دیابت یک مرض عادی است، اگر کنترول دیابت در دست ما باشد.” طوریکه میدانیم وجود انسان از حجرات، انساج و اعضا ساخته شده و هر حجره برای انجام وظایف نارمل، به انرژی ضرورت دارد. انرژی بدن از منابع مختلف غذایی مانند: پروتین ها، شحمیات و کاربوهایدریت ها (قندها) بدست میآید. حجرات انرژی خود را از یک نوع قند بنام گلوکوز، بدست می آورند. برای تولید انرژی، گلوکوز باید داخل حجره شده و به مصرف برسد. برای اینکه گلوکوز داخل حجره شود هورمونی به نام انسولین ضرورت است. انسولین هورمونی است که در حجرات بیتای پانقراس تولید می شود (پانقراض عضوی است که در قسمت بالایی بطن قرار داشته و دارای وظایف اندوکرین (که هورمون های مختلف میسازد) و وظایف اکزوکرین (که انزایم های مختلف میسازد) می باشد. در دیوار هر حجره ساختمانی بنام آخذهٔ انسولین وجود دارد یاد میشود(Insulin Receptorکه بنام (
گلوکوز از طریق این آخذه داخل حجره میشود. آخذهٔ انسولین مانند یک دروازهٔ قفل شده است که برای باز کردن قفلِ آن کلید ضرورت است. این کلید انسولین است که دروازه را برای داخل شدن گلوکوز به داخل حجره باز میکند. هر زمانی که گلوکوز نتواند داخل حجره شود، سویهٔ شکر خون بلند رفته و باعث بوجود آمدن مرض شکر میشود. اگر شکر خون برای مدت طولانی بلند بماند و تداوی نشود میتواند باعث تخریبات و مشکلات جدی شود. مرض شکر در حقیقت تشوش یا اختلال در مصرف یا استقلاب گلوکوز است که به اثر نبود یا کمبود انسولین و یا مقاومت حجره مقابل انسولین بوجود می آید. مرض شکر (دیابت) انواع مختلف دارد که دو نوع عمدهٔ آن عبارتند از:
یا دیابت نوع ۱ Diabetes Mellitus Type1-
یا دیابت نوع ۲ Diabetes Mellitus Type 2-
بصورت عمومی ۰۹ فیصد مصابین مرض دیابت را، شکر نوع ۲ و کمتر از ٪۰۱ را شکر نوع ۱ تشکیل میدهد.
چون موضوع بحث دیابت نوع ۲ است، از شکر نوع ۱ بصورت خلص یادآوری میشود.
دیابت (شکر) نوع ۱:
در دیابت نوع ۱حجرات بیتای پانقراس، یا انسولین کم تولید میکند و یا هیچ انسولین تولید نمیکند. دلیل این کار تخریب حجرات بیتای پانقراس (حجرات تولید کنندهٔ انسولین) بواسطهٔ سیستم معافیتی یا
(enummiotuA) است. در اکثر موارد نظر به مشخصاتِ مریض، داکتر میتواند تشخیص کند که شکر نوع ۱ است یا نوع ۲. در موارد اندک که این سرحد روشن نیست، غرض تعیین نوعیت مرض شکر معاینات دیگر ضرورت است.
اعراض و علایم عمده دیابت نوع ۱:
تشنگی شدید، خستگی و کسالت، ادرار متواتر، باختن وزن بصورت ناخواسته، احساس گرسنگی، مغشوش شدن رویت (بینایی)، انتانات متکرر فنگسی، انتانات طرق بولی، تأخیر در التیام زخمها.
بعضاً نزد مریض، اعراض دلبدی، استفراغ، درد بطن و کسالت و نفسک زدن دیده میشود که این حالت بنام دیابتک کیتواسیدوزس یاد میشود.
تداوی اصلی دیابت نوع ۱ گرفتن انسولین است، که از طریق زرقی یا پمپ انسولین به شخص داده میشود. نزد مریضان شکر نوع ۱، تنظیم دقیق رژیم غذایی و فعالیت های فزیکی مهم و حیاتی است. این اشخاص با مشورهٔ داکتر، توجه به رژیم غذایی صحی، ورزش منظم، خودداری از دودکردن سگرت و دوری از نوشابه های الکهولی نه تنها میتوانند از اختلاطات مرض جلوگیری نمایند بلکه میتوانند چون دیگران زندگی کنند.
غرض وقایه بهتر، نزد مریضان تطبیق واکسین انفلونزا و واکسین سینه بغل حائز اهمیت است. اشخاصی که مرض شکر دارند، نظر به دیگران بیشتر در معرض خطر حمله قلبی و سکته مغزی قرار داشته و کنترول مناسب شکر، فشار خون و کولسترول، میتواند این خطر را پائین آورد. اکثر خانم هایی که شکر نوع ۱ دارند میتوانند حمل نارمل داشته باشند. کنترول خوب شکر قبل از حمل و دوران حاملگی غرض جلوگیری از پرابلم های صحی نزد مادر و طفل، مهم است.
دیابت (شکر) نوع ۲ یا ۲ epyT sutilleM setebaiD چیست؟
دیابت نوع ۲ تشوش در مصرف گلوکوز (شکر) است. در حالت نارمل حجره انرژی خود را از گلوکوز بدست میآورد. در دیابت نوع ۲ علاوه بر اختلال در مصرف گلوکوز، مشکلاتی در طرق ذخیر و پروسس انواع دیگر انرژی به شمول ذخیره و پروسس چربی یا شحمیات نیز بوجود میآید.
در دیابت نوع ۲، حجرات بدن میتواند مقابل انسولین مقاوم شده و به مقادیر نارمل (حتی مقادیر بلند انسولین) پاسخ نگویند، یا هم تولید انسولین کم باشد و یا هر دو مشکل موجود باشد. لذا داخل شدن شکر به حجره مختل گردیده، شکر خون بلند رفته و به مرور زمان پانقراس نمیتواند مقدار کافی انسولین تولید کند.
اعراض و علایم شکر نوع ۲:
بعضی اشخاص ممکن هیچ اعراض و علایم نداشته باشند.
اعراض و علایم عمدهٔ شکر نوع ۲:
تشنگی شدید، خستگی و کسالت، ادار مکرر، باختن وزن ناخواسته، احساس گرسنگی، مغشوش شدن رویت (بینایی)، انتانات متکرر فنگسی، انتانات طرق بولی و تأخیر در التیام زخم ها.
در دیابت نوع ۲ ممکن شخص، برای سالها بدون اعراض کلینیکی بوده و تخریبات در اعضا بوجود آید، در حالیکه در دیابت نوع ۱ چنین نیست. به همین دلیل زمانی که نزد شخص تشخیص دیابت نوع ۲ وضع میشود، باید معاینات متممهٔ دیگر منجمله معاینات چشم، صورت گیرد. دیابت نوع ۲ یک مرض مزمن است که ضرورت به مراقبت و تداوی مادام العمر دارد. این مرض یک مرض قابل کنترول بوده ولی تا امروز تداوی شفادهنده ندارد. در اکثر موارد توصیه میشود که غرض جلوگیری از اختلاطات، شکر خون حتی الامکان نزدیک به نارمل یا C1A حداقل کمتر از ۷ نگهداشته شود. برای برآورده شدن این هدف راه های متعدد وجود دارد، مانند رژیم غذایی صحی، داشتن پروگرام ورزشی منظم، تغییر در شیوه زندگی وگرفتن دوا تجویز شده است
در صورتیکه دیابت نوع ۲ نادراً اعراض و علایم دارد، پس چرا باید نگران بود؟
با وجودی که شخص با داشتن شکر نوع ۲ میتواند اعراض و علایم نداشته باشد، مگر نسبت تخریبات کوچک ولی دوامدار، به مرور زمان میتواند زمینه را برای مشکلات صحی ذیل مساعد سازد:
– حمله قلبی، سکتهٔ مغزی، عدم کفایهٔ گرده، مشکلات دید حتی کوری، و احساس کرختی و سوزنک زدن در دست و Neuropathy درد عصبی پا ها، قطع یا noitatupmA انگشتان دست و پا و یا اعضای دیگر بدن.
در کشورهای غربی عامل عمدهٔ کوری، از دست دادن وظایف گرده و ضرورت به پیوند گرده یا گردهٔ مصنوعی ، امپیوتیشن یا قطع انگشتان یا اعضا دیگر، اختلاطات طویل المدت مرض شکری است، که خوب کنترول نشده باشد.
عوامل دیابت نوع ۲:
مخلوطی از عوامل ارثی (جنیتیکی) و محیطی در بوجود آمدن مرض دیابت دخیل پنداشته میشود. در اکثر موارد اعضای خانواده یا اقارب نزدیک مصابین شکر نوع ۲، یا مرض شکر دارند و یا مصاب امراض مرتبط به دیابت اند، مانند کولسترول بلند، فشار بلند خون و چاقی.
چانس مصاب شدن به دیابت نوع ۲، نزد شخصی که خویشاندان نزدیکش (خواهر- برادر) مصاب شکر نوع ۲ اند، ۵ الی ۰۱ مراتبه بیشتر نسبت به کسی است که تاریخچه فامیلی دیابت نوع ۲ ندارد. همچنان چانس مصاب شدن به شکر نوع ۲ نزد بعضی گروپ های نژادی (سیاه – هسپانوی – آسیایی) نسبت به دیگران بیشتر است.
شیوه زندگی و رژیم غذایی:
خوردن غذاهای غیرصحی و عدم ورزش کافی عواملی اند که باعث ازدیاد وزن شده و زمینه شکر نوع ۲ را مساعد میسازد.
شکر حاملگی (setebaiD lanoitatseG)
نزد یک تعدادی خانمها در زمان حاملگی مرض شکر دیده میشود که بنام “دیابت حاملگی” یاد می شود. احصائیهٔ مراکز کنترول مرض امریکا یا CDC تخمین میکند که ۲ – ۰۱ فیصد حمل ها میتواند منتج به دیابت حاملگی شود. دیابت حاملگی مشابه به شکر نوع ۲ بوده که اکثراً بعد از وضع حمل، از بین میرود. باید گفت که چانس بوجود آمدن دیابت در آینده در این گروپ، نزد خانمهایی که چاق اند ۰۵ – ۵۷ فیصد و نزد خانم هایی که چاق نیستند، کمتر از ۵۲ فیصد است.
تشخیص دیابت نوع ۲:
تشخیص به اساس تاریخچه، دریافت های کلنیکی و معاینات لابراتواری صورت میگیرد. یک تعداد افراد ممکن هیچ اعراض و علایم نداشته باشند. نزد آنانی که اعراض و علایم تأسس می نماید معمولترین آن ها قبلاً در بخش اعراض و علایم ذکر گردید. تشخیص دیابت نوع ۲، نزد اشخاصی که یک و یا چند عَرَض کلنیکی و یک یا چند نتیجهٔ لابراتوری بلندتر از نارمل را داشته باشد وضع می شود: اعراض دیابت (که قبلاً تذکار رفت)
ـ یا شکر خون (raguS doolB modnoR)002 ملیگرام دیسی لیتر یا بلندتر
ـ یا سویه شکر خون ۶۲۱ (ملی گرام/دیسی لیتر) در حالی که مریض برای ۸ – ۲۱ ساعت غذا یا نوشیدنی بجز آب خالص نگرفته باشد.
ـ سویه شکر خون ۰۰۲ (ملی گرام/دیسی لیتر) یا بالاتر، ۲ ساعت بعد از تست ( ecnareloTesocolG larO :OGTT)یا تست تحمل فمی گلوکوز.
– همیوگلوبین C1A یا (اِی-ون-سی) ۶،۵ فیصد یا بلندتر اگر نتایح معاینات اشاره به طرف مرض شکر داشته باشد، داکتر معالج غرض تصدیق نتایج و تشخیص مرض دیابت این معاینات را یکبار دیگر تکرار خواهد کرد.
دیابت نوع ۱ مقابل دیابت نوع ۲:
در اکثر موارد برای داکتران تشخیص و تفریق بین شکر نوع ۱ و نوع ۲ سهل بوده، ولی در بعضی موارد تشخیص تفریقی بین این دو مشکل است. زمانی که شخص تاریخچه فامیلی قوی شکر نوع ۲ نداشته و مخلوطی از عوامل خطر یا رسِک فکتور های ذیل را داشته باشد، به شکر نوع ۱ مشکوک باید شد:
تاریخچه فامیلی امراض مشخص(eunmmiotuA) یا امراض سیستم معافیتی مانند: هایپرتایروئیدزم (فرط فعالیت غده دَرَقیه)، هایپوتایروئیدزم (تفریط فعالیت غده دَرَقیه)، و یا مرض سِلیاک (که به نام انتراپتی- حساس به گلوتئن، نیز یاد می شود، نوعی اختلال مزمن معافیتی در سیستم هضمی است که در نتیجه روده کوچک هنگام قرار گرفتن مقابل گلوتئن، پروتئین موجود در گندم، جو و جودر، ما‌ؤف میشود. مرض سِلیاک باعث اختلال در هضم و جذب مواد غذایی از طریق روده کوچک میشود. علائم آن شامل اسهالات مکرر و کاهش وزن است.)
– اعراضی مانند تکرر ادرار یا باختن وزن
– بلند بودن شکر خون حتی بعد از گرفتن دوا هایی که برای تداوی شکر نوع ۲ بکار میرود.
معاینات لابراتواری:
معاینه عمده و مهم در تشخیص مرض شکر معاینه شکر (گلوکوز) خون است. این معاینه به اشکال مختلف اجرا شده می تواند:
یعنی معاینهٔ خون صرفRondom Blood Sugar معاینه رندم خون
نظر از اینکه شخص چه وقت غذا خورده است. سویه نارمل شکر خون رندم بین 07 الی 041 ملیگرام فی دیسی لیتر (9.3 – 8.7 L/lomm) است.
معاینه شکر خون در حالت روزه (roguS doolB gnitsaF):
معاینهٔ خون در حالیکه شخص برای ۸ الی 21 ساعت مواد غذایی یا نوشیدنی بجز آب خالص نگرفته باشد، که سویهٔ نارمل شکر کمتر از 001 ملیگرام فی دیسی لیتر میباشد.
(Glycosylated Hemoglobin (A1c)هیموگلوبین ای ۱سی
این معاینه اوسط شکر خون در ۲ – ۳ ماه اخیر را نشان می دهد. سویهٔ نارمل (6,5 – 4%) است. این تست در هر وقت روز اجرا شده می تواند یعنی قبل و یا بعد از غذا
:(Oral Glucose Tolerance Test) معاینه تحمل گلوکوز فمی
در این معاینه شخص یک محلول خاص گلوکوز را می نوشد و سویهٔ شکر خون قبل از نوشیدن محلول و سپس یک ساعت و دو ساعت بعد از نوشیدن محلول تعیین می شود. چون این تست ناراحت کننده است، معمولاً استفاده نمیشود مگر نزد خانم های حامله.
معیارات تشخیصیه:
سویه شکر خون به: ۱. نارمل، ۲. رسِک بلند برای شکر و ۳. دیابت تصنیف میشود.
نارمل:
اگر سویه شکر خون در حالیکه شخص برای ۸ – 21 ساعت چیزی نخورده یا ننوشیده باشد کمتر از 001ملیگرام فی دیسی لیتر باشد نارمل تلقی می شود.
خطر بلند مصاب شدن به دیابت:
:(Impaired Fasting Glucose) اختلال در سویهٔ گلوکوز خون یا
در حالی که شخص برای ۸ – ۲۱ ساعت چیزی نخورده باشد: اگر سویه گلوکوز شخص بین ۰۰۱ الی ۵۲۱ ملیگرام فی دیسی لیترباشد.
:(Impaired Glucose Tolerance) ۱- اختلال تحمل گلوکوز یا
اگر سویه شکر خون دو ساعت بعد از تست فمی تحمل گلوکوز بین ۰۴۱ الی ۹۹۱ ملیگرام/دیسی لیتر باشد. اشخاصی که سویهٔ ای ون سی شان بین ۷،۵ الی ۴،۶ باشد، در گروپ اشخاص ریسک بلند تلقی میشوند. نزد اشخاصی که سویه C1A شان نزدیک به حد بالایی نارمل باشد خطر بوجود آمدن مرض شکر بیشتر است.گروهٔ اشخاصی که در خطر بلند مصاب شدن به مرض شکر قرار دارند بعضاً به نام مرحلهٔ ماقبل شکر یا sitebaiderP نیز یاد می شود.اشخاصی که در یکی از این کتگوری های خطر بلند قرار دارند می توانند با مشوره با داکتر و تغییرات در رژیم غذایی، فعالیت فزیکی، ترک سگرت و دوری از الکهول، خطر مصابیت به مرض شکر را کاهش دهند. نزد چنین اشخاص معاینات شکر خون حداقل سال یکبار تکرار شود. اگرچه میزان پیشرفت تشوش شکر در اشخاص مختلف فرق می کند ولی بصورت عمومی نزد ۵۲ فیصد (از هر ۴ نفر ۱ نفر) اشخاص گروپ Impaired Fasting Glucose یا Impaired Glucose Tolerance
در ظرف ۵ سال آینده مرض شکر نوع ۲ بوجود می آید.
شکر نوع ۲ چطور تداوی می شود؟
دوا های مختلف برای تداوی شکر نوع ۲ وجود دارد. ادویهٔ فمی یا دوا های که از طریق دهن گرفته میشوند، بعضی آنها افراز انسولین را بیشتر می سازد و بعضی آنها کمک می کند تا انسولین بتواند وظیفه خود را بهتر انجام دهد. بعضی مریضان ضرورت به دواهای زرقی مانند انسولین پیدا می کنند. نظر به نوع دوایی که میگیرند، مریضان باید شکر خون خود را هر روز یا هرچند روز بعد چک و معاینه کنند. در مورد این که کدام مریضان چه وقت و چند بار شکر خود را چک کنند، باید با داکتر مشوره شود. بعضاً نزد مریضان شکر ممکن ضرورت شود که دواهایی مانند دوای فشار بلند خون یا دوای پائین آورندهٔ کولسترول گرفته شود تا چانس خطر حمله قلبی یا سکته مغزی کمتر شود.
بسیار مهم است بدانیم که برای کنترول و تداوی مرض شکر، تنها گرفتن ادویه کافی نیست. داشتن فعالیت فزیکی (پیاده روی، دوش، بایسکل دوانی، آب بازی و غیره)، باختن وزن، خوردن غذا صحی، خودداری از خوردن غذای بیشتر از ضرورت، ترک سگرت، خوددارای از نوشیدن مشروبات الکهولی و نوشیدنی های غیرصحی، راه های دیگری است که برای صحتمند ماندن مریضان شکر بسیار مفید است.
چون سیستم دفاعی مریضان شکر قوی نیست، اهتمامات وقایوی مانند گرفتن هرسالهٔ واکسین انفلونزا یا فلو و گرفتن واکسین نومونیا یا واکسین سینه بغل نزد این اشخاص ارزش حیاتی دارد.
آیا طرق جلوگیری و کم ساختن چانس مصابیت به دیابت نوع ۲ وجود دارد؟
بلی، مهمترین کاری که میتواند چانس شکر نوع ۲ را پائین آورد، کنترول وزن و باختن وزن اضافی از طریق داشتن رژیم غذایی صحی و سپورت منظم است.کسانی که مصاب مرض شکر نوع ۲ اند، کنترول وزن، برای بهتر شدن صحت عمومی و کنترول شکر و کولسترول بسیار با ارزش است. فعالیت فزیکی و داشتن پروگرام منظم سپورت، در وقایه و یا کنترول مرض رول مهم دارد. معاینه سالانهٔ چشم از طرف داکتر چشم و معاینهٔ پاها از طرف داکتر پا بسیار مهم است.
غرض جلوگیری از اختلاطات دیابت نوع ۲ چه باید کرد؟
احتمال حمله قلبی و سکته مغزی نزد اشخاصی که مصاب مرض شکر اند به مقایسه آنهایی که مرض شکر ندارند 3-2 بار بیشتر است. همچنان نزد این اشخاص حملات قلبی در سن جوانتر واقع شده و حملات معمولاً شدیدتر و کشنده تر می باشند. علاوتاً احتمال وقوع امراض گرده نزد این اشخاص بلندتر است. با مراعات الفبای شکر (C-B-A) میتوان از اختلاطات مرض شکر جلوگیری کرد و یا وقوع این اختلاطات را برای سال ها به تعویق انداخت:
نگهداشتن اوسط شکر خون، فشار خون و کولسترول خراب یا چربی خون در حدود ذیل:
اوسط شکر خون در 3-2 ماه اخیرکمتر از ۷ فیصد باشد. فشار خون کمتر از ۹۰/۱۴۰ و ترجیحاً کمتر (A1C) – A
از ۸۰/۱۳۰ میلیمتر سیماب(Blood-Pressure)-B
کمتر از ۱۰۰ و Low Density Lipoprotein:Cholesterol- C
ترجیحاً کمتر از ۷۰ میلیگرام فی دیسی لیتر
این کار با مراعات نکات ذیل ممکن است:
– گرفتن ادویهٔ تجویزشده طور منظم به وقت و مطابق نسخهٔ طبیب
– تغییرات لازم در رژیم غذایی (استفاده بیشتر از میوه جات، ترکاری، سبزیجات، غله جات سبوس دار، محدود ساختن مقدار گوشت، غذا های سرخ شده و خوردن غذا های کم چرب)
– فعالیت فزیکی یا ورزش منظم حد اقل ۰۳ دقیقه هرروز یا حد اقل ۵ روز در هفته
– خودداری از استعمال سگرت، که چانس حمله قلبی، سکته مغزی و سرطان را بلند میبرد.
– دوری از نوشابه های الکهولی، که شکر خون و فشار خون را بلند می برد.
-باختن وزن: زیرا داشتن وزن زیاد باعث پرابلم های متعدد صحی می شود. خوشبختانه بکار گرفتن اهتمامات فوق در کنترول شکر خون، فشار خون و کولسترول خون رول مثبت و دلخواه دارد.
