چهره ها

 پروفیسور امان اللّه  حیدرزاد

دستان‭ ‬هنرمند‭ ‬امان‭ ‬الله‭ ‬حیدرزاد‭ ‬اولین‭ ‬پرورشگاه‭ ‬هنر‭ ‬مجسمه‭ ‬سازی‭ ‬معاصر‭ ‬در‭ ‬افغانستان‭ ‬است‭. ‬وی‭ ‬مؤسس‭ ‬دیپارتمنت‭ ‬هنرهای‭ ‬زیبا‭ ‬در‭ ‬تشکیل‭ ‬پوهنتون‭ ‬کابل‭ ‬است،‭ ‬که‭ ‬بعداً‭ ‬به‭ ‬پوهنځی‭ ‬هنرهای‭ ‬زیبا‭ ‬زیر‭ ‬چتر‭ ‬همین‭ ‬پوهنتون‭ ‬ارتقا‭ ‬یافت‭. ‬‭ ‬

به‭ ‬روایت‭ ‬خودش‭ ‬سفر‭ ‬هنری‭ ‬اش‭ ‬زمانی‭ ‬آغاز‭ ‬گردید،‭ ‬که‭ ‬هنوز‭ ‬کمتر‭ ‬از‭ ‬شش‭ ‬سال‭ ‬عمر‭ ‬داشت‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬درخواست‭ ‬خواهران‭ ‬اش‭ ‬بروی‭ ‬گدی‭ ‬های‭ ‬تکه‭ ‬یی‭ ‬آنها‭ ‬چشم‭ ‬و‭ ‬بینی‭ ‬و‭ ‬لب‭ ‬ترسیم‭ ‬میکرد‭. ‬روی‭ ‬هموار‭ ‬این‭ ‬گدی‭ ‬ها‭ ‬ذهن‭ ‬کنجکاو‭ ‬و‭ ‬احساس‭ ‬هنری‭ ‬اش‭ ‬را‭ ‬تحریک‭ ‬کرد‭. ‬همین‭ ‬بود‭ ‬که‭ ‬از‭ ‬خاک‭ ‬و‭ ‬گِل‭ ‬کابل‭ ‬به‭ ‬ساختن‭ ‬گدی‭ ‬هایی‭ ‬با‭ ‬سر‭ ‬و‭ ‬صورت‭ ‬برجسته‭ ‬آغاز‭ ‬کرد‭… ‬و‭ ‬اینگونه‭ ‬بود‭ ‬که‭ ‬پیکر‭ ‬تراشی‭ ‬بر‭ ‬سنگ‭ ‬های‭ ‬مرمرین‭ ‬جزیرهٔ‭ ‬کراره‭ ‬ایتالیا‭ ‬برای‭ ‬این‭ ‬مجسمه‭ ‬ساز‭ ‬چیره‭ ‬دست،‭ ‬از‭ ‬گدی‭ ‬های‭ ‬گلی‭ ‬در‭ ‬کابل‭ ‬آغاز‭ ‬شد‭. ‬

باری‭ ‬کار‭ ‬هنری‭ ‬وی‭ ‬به‭ ‬دست‭ ‬صدراعظم‭ ‬آنوقت‭ ‬افغانستان،‭ ‬سردار‭ ‬محمد‭ ‬داود‭ ‬خان‭ ‬رسیده‭ ‬بود‭ ‬و‭ ‬وی‭ ‬از‭ ‬دیدن‭ ‬آن‭ ‬حیرت‭ ‬زده‭ ‬شده،‭  ‬هدایت‭ ‬داده‭ ‬بود،‭ ‬تا‭ ‬برایش‭ ‬زمینه‭ ‬تحصیلات‭ ‬عالی‭ ‬مساعد‭ ‬گردد‭. ‬همین‭ ‬بود‭ ‬که‭ ‬استاد‭ ‬امان‭ ‬الله‭ ‬حیدرزاد‭ ‬برای‭ ‬تحصیل‭ ‬هنرهای‭ ‬زیبا‭ ‬به‭ ‬ایتالیا‭ ‬سفر‭ ‬کرد‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬سال‭ ‬۱۹۶۰‭ ‬الی‭ ‬۱۹۶۴م‭ ‬در‭ ‬اکادیمی‭ ‬هنرهای‭ ‬زیبای‭ ‬روم‭ ‬در‭ ‬رشتهٔ‭ ‬مجسمه‭ ‬سازی‭ ‬تحصیل‭ ‬نمود‭. ‬استعداد‭ ‬فوق‭ ‬العادهٔ‭ ‬که‭ ‬وی‭ ‬در‭ ‬هنرمجسمه‭ ‬سازی‭ ‬از‭ ‬خود‭ ‬نشان‭ ‬داد،‭ ‬باعث‭ ‬شد‭ ‬که‭ ‬تحصیل‭ ‬وی‭ ‬در‭ ‬ایتالیا‭ ‬برای‭ ‬یکسال‭ ‬دیگر‭ ‬تمدید‭ ‬گردد‭. ‬همین‭ ‬بود‭ ‬که‭ ‬وی‭  ‬در‭ ‬اکادیمی‭ ‬هنرهای‭ ‬زیبای‭ ‬شهر‭ ‬کراره‭ ‬ایتالیا‭ ‬به‭ ‬تحصیلات‭ ‬اش‭ ‬ادامه‭ ‬داده‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬آنجا‭ ‬با‭ ‬مجسمه‭ ‬سازی‭ ‬معاصر،‭ ‬دیزائین‭ ‬وکنده‭ ‬کاری‭ ‬و‭ ‬پیکرتراشی‭ ‬در‭ ‬مرمر‭ ‬مهارت‭ ‬لازم‭ ‬را‭ ‬کسب‭ ‬نمود‭. ‬

بعد‭ ‬از‭ ‬بازگشت‭ ‬بوطن‭ ‬در‭ ‬مکتب‭ ‬صنایع‭ ‬به‭ ‬تدریس‭ ‬آغاز‭ ‬کرد‭. ‬استعداد‭ ‬و‭ ‬علاقمندی‭ ‬هنرجویان‭ ‬درین‭ ‬مکتب‭ ‬وی‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬تپ‭ ‬و‭ ‬تلاش‭ ‬برای‭ ‬مساعد‭ ‬ساختن‭ ‬زمینه‭ ‬تحصیلات‭ ‬عالی‭ ‬برای‭ ‬هنرمندان‭ ‬واداشت‭. ‬استاد‭ ‬امان‭ ‬الله‭ ‬حیدرزاد‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬۱۹۷۱م‭ ‬ماستری‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬پوهنتون‭ ‬نیویارک‭ ‬بدست‭ ‬آورد‭. ‬برای‭ ‬هنرمندی‭ ‬که‭ ‬مجسمه‭ ‬سازی‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬غرب‭ ‬تحصیل‭ ‬کرده‭ ‬باشد‭ ‬و‭ ‬دلش‭ ‬برای‭ ‬شریک‭ ‬ساختن‭ ‬تجارب‭ ‬او‭ ‬اندوخته‭ ‬های‭ ‬علمی‭ ‬اش‭ ‬با‭ ‬جوانان‭ ‬هنرجو‭ ‬بتپد،‭ ‬موانع‭ ‬زیادی‭ ‬در‭ ‬راه‭ ‬تدریس‭ ‬مجسمه‭ ‬سازی‭ ‬در‭ ‬مملکتی‭ ‬مثل‭ ‬افغانستان‭ ‬وجود‭ ‬داشت‭. ‬وی‭ ‬بعد‭ ‬از‭ ‬گذشتن‭ ‬از‭ ‬هفت‭ ‬خوان‭ ‬رستم‭ ‬مؤفق‭ ‬شد،‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬جامعهٔ‭ ‬سنتی‭ ‬افغانستان‭ ‬دیپارتمنت‭ ‬هنرهای‭ ‬زیبا‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬پوهنتون‭ ‬کابل‭ ‬ایجاد‭ ‬کند‭.‬

استاد‭ ‬حیدرزاد‭ ‬جمع‭ ‬کثیری‭ ‬از‭ ‬محصلین‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬بخش‭ ‬مجسمه‭ ‬سازی‭ ‬آموزش‭ ‬داده‭ ‬است،‭ ‬که‭ ‬چهره‭ ‬های‭ ‬صاحب‭ ‬شهرت‭ ‬مانند‭ ‬جناب‭ ‬استاد‭ ‬حامد‭ ‬نوید،‭ ‬محترم‭ ‬عبدالتواب‭ ‬وهاب،‭ ‬محترم‭ ‬رهبر‭ ‬توخی،‭ ‬خانم‭ ‬سپوژمی‭ ‬زریاب‭ … ‬نام‭ ‬های‭ ‬آشنا‭ ‬از‭ ‬شاگردان‭ ‬استاد‭ ‬حیدرزاد‭ ‬اند‭. ‬استاد‭ ‬محترم‭ ‬حامد‭ ‬نوید‭ ‬علاوه‭ ‬براینکه‭ ‬از‭ ‬زحمات‭ ‬بی‭ ‬حد‭ ‬و‭ ‬حصر‭ ‬استاد‭ ‬حیدر‭ ‬زاد‭ ‬در‭ ‬ایجاد‭ ‬دیپارتمنت‭ ‬هنر‭ ‬های‭ ‬زیبای‭ ‬پوهنتون‭ ‬کابل‭ ‬یاد‭ ‬میکند،‭ ‬در‭ ‬هنر‭ ‬مجسمه‭ ‬سازی‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬شاګرد‭ ‬استاد‭ ‬حیدر‭ ‬زاد‭ ‬میداند‭.‬

نقش‭ ‬انگشتان‭ ‬و‭ ‬ذهن‭ ‬زیبای‭ ‬استاد‭ ‬حیدرزاد‭ ‬بر‭ ‬اکثریتی‭ ‬از‭ ‬نشان‭ ‬ها‭ ‬و‭ ‬سمبول‭ ‬های‭ ‬عصر‭ ‬شان‭ ‬حک‭ ‬شده‭ ‬است،‭ ‬که‭ ‬از‭ ‬آنجمله‭ ‬میتوان‭ ‬از‭ ‬نشان‭ ‬دولتی‭ ‬دور‭ ‬جمهوریت،‭ ‬سمبول‭ ‬ملی‭ ‬بس‭ ‬و‭ ‬ده‭ ‬ها‭ ‬نشان‭ ‬و‭ ‬مدال‭ ‬دیگر‭ ‬یاد‭ ‬کرد‭.  ‬

استاد‭ ‬حیدرزاد‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬۱۹۷۸م‭ ‬میلادی‭ ‬بعد‭ ‬از‭ ‬آنکه‭ ‬اوضاع‭ ‬متشنج‭ ‬سیاسی‭ ‬افغانستان‭ ‬امکانات‭ ‬فعالیت‭ ‬هنری‭ ‬وی‭ ‬را‭ ‬محدود‭ ‬ساخت،‭ ‬مجبور‭ ‬به‭ ‬ترک‭ ‬وطن‭ ‬شد‭. ‬از‭ ‬بیشتر‭ ‬از‭ ‬چهار‭ ‬دهه‭ ‬بدینسو‭ ‬ایشان‭ ‬در‭ ‬شهر‭ ‬نیویارک‭ ‬ایالات‭ ‬متحدهٔ‭ ‬امریکا‭ ‬زنده‭ ‬گی‭ ‬میکنند‭. ‬آثار‭ ‬ارشمند‭ ‬هنری‭ ‬استاد‭ ‬حیدرزاد‭ ‬در‭ ‬جریان‭ ‬این‭ ‬پنج‭ ‬دهه‭ ‬عمر‭ ‬هنری‭ ‬پربار‭ ‬شان‭ ‬بار‭ ‬ها‭ ‬در‭ ‬نمایشگاه‭ ‬های‭ ‬معتبر‭ ‬جهان‭ ‬به‭ ‬نمایش‭ ‬گذاشته‭ ‬شده‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬از‭ ‬آنجمله‭ ‬میتوان‭ ‬نمایش‭ ‬آثار‭ ‬هنری‭ ‬شان‭ ‬در‭ ‬برتش‭ ‬میوزیم‭ ‬در‭ ‬لندن‭ (‬۱۹۹۲‭)‬،‭ ‬فرنکلین‭ ‬مینت‭ ‬موزیم‭ ‬در‭ ‬فلادیلفیا‭(‬۱۹۹۴‭)‬،‭ ‬در‭ ‬تجلیل‭ ‬از‭ ‬۵۰‭ ‬ساله‭ ‬گی‭ ‬سازمان‭ ‬ملل‭ ‬متحد‭ (‬۱۹۹۵م‭) ‬نام‭ ‬برد‭. ‬

از‭ ‬هنر‭ ‬استاد‭ ‬حیدرزاد‭ ‬بارها‭ ‬با‭ ‬اهدای‭ ‬مدال‭ ‬ها‭ ‬و‭ ‬لوح‭ ‬تقدیر‭ ‬تقدیر‭ ‬صورت‭ ‬گرفته‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬از‭ ‬آنجمله‭ ‬میتوان‭ ‬از‭ ‬اخذ‭ ‬مقام‭ ‬اول‭ ‬و‭ ‬مدال‭ ‬طلا‭ ‬در‭ ‬نمایشگاه‭ ‬بین‭ ‬المللی‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬۱۹۶۴م،‭ ‬لوح‭ ‬تقدیر‭ ‬از‭ ‬ساختار‭ ‬مجسمه‭ ‬سازان‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬۱۹۹۱م‭ ‬و‭ ‬امثال‭ ‬آن‭ ‬نام‭ ‬برد‭. ‬جناب‭ ‬استاد‭ ‬حیدرزاد‭ ‬طی‭ ‬سال‭ ‬های‭ ‬اخیر‭ ‬سفر‭ ‬های‭ ‬مکرر‭ ‬به‭ ‬افغانستان‭ ‬داشتند‭. ‬ایشان‭ ‬کوشش‭ ‬های‭ ‬زیاد‭ ‬برای‭ ‬احیای‭ ‬مجدد‭ ‬بت‭ ‬های‭ ‬منهدم‭ ‬شدهٔ‭ ‬بامیان‭ ‬انجام‭ ‬دادند‭ ‬که‭ ‬از‭ ‬بخت‭ ‬بد‭ ‬به‭ ‬دلیل‭ ‬اختلاف‭ ‬نظرها‭ ‬انجام‭ ‬این‭ ‬کار‭ ‬به‭ ‬تعویق‭ ‬افتاد‭. ‬

استاد‭ ‬امان‭ ‬الله‭ ‬حیدرزاد‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬پیکرتراشانیست،‭ ‬که‭ ‬نه‭ ‬تنها‭ ‬جامعهٔ‭ ‬افغانی‭ ‬بلکه‭ ‬جامعهٔ‭ ‬جهانی‭ ‬از‭ ‬هنرمندی‭ ‬منحصر‭ ‬به‭ ‬فرد‭ ‬شان‭ ‬متأثر‭ ‬است‭.‬نمونه‭ ‬های‭  ‬از‭ ‬کارهای‭ ‬هنری‭ ‬مانده‭ ‬گار‭ ‬جناب‭ ‬حیدرزاد‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬ذیل‭ ‬مشاهده‭ ‬مینمائيد‭. ‬

مطالب مشابه

Back to top button