سیاست و تاریخ
-
آریانای باستان
حدود بیش از بیست سال قبل یک سمپوزیم ایران شناسان در شهر سدنی در آسترالیا دایر شده بود که درآن برعلاوهٔ ایران شناسان اروپایی، امریکایی و ایرانی، دو استاد افغان، داکتر روان فرهادی و پوهاند احمد جاوید، نیز اشتراک کرده بودند. در این سمپوزیوم ایرانیها و این دو استاد افغان، بالای استفاده از اصطلاح نامأنوس «ایران بزرگ» به عوض اسم «آریانا» در اشاره به اسم سرزمینهای عصر عتیق تاریخ افغانستان تأکید میکردند که در جریان سمپوزیوم طرف انتقاد یک تعداد افغانهای حاضر قرار گرفت.i تعدادی هم از موجودیت تاریخی سرزمینی بنام آریانا انکار میکنند. آریانا انتیکا “Ariana Antiqua” ( یا…
-
بررسی آثار ھنری پیش از تاریخ افغانستان
با آنکه دانش ما در مورد بشر اولیه بسیار محدود است ونظریات متفاوتی درین زمینه وجود دارد به اساس تحقیقات باستان شناسی، انسان شناسان (انترو پالوجیست ها) به این عقیده رسیده اند، که هومو سپین ها دارای فرهنگ ارتقا یافته تری نسبت به انسان یناندرتال Neanderthals وانسانهای بسیارکهن یا هوموایرکتوس Homo Erectus بوده اند. گرچه دوره زنده گی قدیمی ترین انسان ها یعنی هومو ایر کتوس ها در حدود ۹۵۰۰۰ سال تا ۱۰۰۰۰۰ سال ، دوره زندگی انسان نیاندرتال درحدود ۴۰۰۰۰ سال تا ۶۰۰۰۰ سا ل و هوموسپین ها درحدود ۳۵۰۰۰ سال تخمین گردیده است، اما شواهدی دردست است…
-
جنگ میوند
بخش اول پیشگفتار: سه شنبه مؤرخ ۲۷جولای ۱۸۸۰م (مطابق ۶ اسد ۱۲۵۹هجری شمسی) حادثۀ بس عظیمی در “میدان میوند” در غرب قندهار بوقوع پیوست، که به حیث یکی از واقعات پرافتخار در تاریخ کشور ما ثبت گردیده است. در این رویداد نه تنها احساس آزادیخواهی و عشق به میهن افغانها بخوبی انعکاس یافت بلکه آیندۀ سیاسی و جغرافیایی افغانستان نیز تا اندازۀ زیاد بالاثر این رویداد متأثر گردید. جنگ میوند اگرچه در قطار جنگهای بزرگ امپراطوری بریتانیا چون “جنگ واترلو” و “گتیزبورگ”ثبت نگردیده است، ولی این جنگ ” در شصت سال سلطنت ملکه ویکتوریا بزرگترین فاجعه به شمار میرود” (۱).…
-
ریشه یابی کلمهٔ افغان در پرتو اسناد تاریخی
کلمهٔ افغان نظر به مطالعات زبانشناسی و دقت در متون کهن تاریخی یک کلمهٔ باستانیست. درحالیکه پشتونها مانند سایر اقوام کشور نظر به ماده چهارم قانون اساسی افغانستان «افغان» هستند، اما از نگاه علم ایتومالوجی Etymology (ریشه یابی و تحول زمانی ومکانی کلمات) کلمهٔ افغان را نمیتوان تنها به اقوام پشتون پیوند داد، زیرا این دو اسم خاص از نگاه ریشه یابی واستحالهٔ کلمات مخرج مشترک ندارند. بطور مثال کلمات بلهیکا ، بخدی ، باختر و بلخ با داشتن حروف «ب» و«خ » و گاهی «ل» شباهت ریشه ئی را ارائه میدارند، همینگونه کلمات همگون «هره ویتی» ، «هریوا» ،…
-
بی بی مهرو٫ کابل،دوم جدی سال ۱۲۲۰ه ش
وزیر محمد اکبر خان فرزند امیردوست محمد خان در ۶۱۸۱ میلادی چشم به جهان گشود و قسمت زیاد زندگی اش در جنجال های سیاسی و نظامی سپری شد. در سال ۹۳۸۱م زمانی که انگلیس ها به افغانستان تجاوز و شاه شجاع را به قدرت رسانیدند، وزیراکبرخان به معیت پدرش امیردوست محمد خان به بخارا رفت. پس از مدت کوتاهی وزیرمحمد اکبر خان با جمعی عزم عودت به افغانستان را نمود اما بعد از زد و خورد با قشون امیر بخارا دستگیر و تا بهار ۰۴۸۱م محبوس ماند. پس از رهایی از بند وزیر محمد اکبرخان دوباره به وطن برگشت. در…
-
محمود طرزی بنیانگذار ژورنالیزم نوین در افغانستان
تصویر و یادی از محمود طرزی بنیانگذار ژورنالیزم نوین و خانمش رسمیه طرزی مؤسس و مدیر مسئول اولین نشریهٔ نسوان در افغانستان، تحفه نخستین شمارهٔ “لمر” عظمت انسان های بزرگ در لحظات سقوط ثابت می شود! محمود طرزی، شخصیت سترگ ملی و فرهنگی، نویسنده، ژورنالیست، سیاستدان و وزیر خارجهٔ دوره امانیه از پیشگامان نهضت تجددخواهی اوایل قرن بیستم در افغانستان بود. اندیشهٔ طرزی این بود که: “آسیا باید از آسیائیان باشد” در واقع طرزی نه تنها افغانستان را برای افغان ها، بلکه آسیا را برای آسیایی ها می خواست و در پی تحقق این اندیشه بود. واضح است که استعمار…
-
یادی از محمود طرزی
اقتباس از شمارهٔ اول مجلهٔ لمر – جدی سال ۱۴۰۰ هجری شمسی/جنوری سال ۲۰۲۱م تصویر و یادی از محمود طرزی بنیانگذار ژورنالیزم نوین و خانمش رسمیه طرزی مؤسس و مدیر مسئول اولین نشریهٔ نسوان در افغانستان. عظمت انسان های بزرگ در لحظات سقوط ثابت می شود! محمود طرزی، شخصیت سترگ ملی و فرهنگی، نویسنده، ژورنالیست، سیاستدان و وزیر خارجهٔ دوره امانیه از پیشگامان نهضت تجددخواهی اوایل قرن بیستم در افغانستان بود. اندیشهٔ طرزی این بود که: “آسیا باید از آسیائیان باشد” در واقع طرزی نه تنها افغانستان را برای افغان ها، بلکه آسیا را برای آسیایی ها می خواست…
-
دولت، دموکراسی و اسلامگرایی در افغانستان
نسل ما، بشمول کسانیکه ده سال بعد از من تولد شده اند، امروز نسل کهنسال سنین شصت سال به بالای جامعهٔ افغانستان را تشکیل میدهد،که اکثریت آنها در داخل افغانستان و یک کتلهٔ عظیم آن در جمع دیاسپورای افغان در ممالک مختلف جهان و بخصوص کشورهای پیشرفتهٔ اقتصادی غربی زندگی میکنند. این نسل شاهد زندهٔ تاریخ معاصر کشور است، بخصوص از عصر دههٔ دموکراسی ۱۹۷۳-۱۹۶۴م دوران سلطنت اعلیحضرت محمد ظاهر شاه به اینطرف شرایط زندگی مردم، روشهای حکومتداری و حوادث و چرخشهای تاریخی را بخاطر داشته قادر به ارزیابی عینی این شرایط و حوادث میباشند. در طول صد سال گذشته…
-
برج عیاران
یکی از بناهای تاریخی که بر فراز دیوار های کهن بلخ در نواحی شمال غربی این شهر باستانی تاکنون با شکوه و ابهت خاصی جلب نظر مینماید، عمارت زیبای مشهور به “برج عیاران” است. نظر به مطالعات باستانشناسی این بنا از عهد کوشانی ها بجا مانده و از قرار معلوم در عهد هاویشکا وبازماندگانش یکی از قرارگاه های نظامی برای حراست کاورانهای تجاری که بسوی ختن و کاشغر رفت و آمد داشتند، بوده است. در زمان فرمانروایی هاویشکا از اخلاف کانیشکای بزرگ ، امپراتور مقتدر کوشانی تجارت میان هند و سرزمین چین و همچنان بسوی روم از طریق شاهرای ابریشم…
-
د ایران او سعودي پخلاینه او لنډ افغاني تحلیل یې!
د محمد آصف ننګ لیکنه ۱. دا دیپلماسی، که پخلاینه تر اوه کلن دیپلماتیک خپگان وروسته، دوه اصلي موخې لري…د “تنش او ټکر” په ځای د روابطو “عادي گرځول”، اما دا چې دا دوه “جمع اضداد” به څومره سره عادي او څومره ملگرې شي قطعاً پدې منجلابي وضعیت او پیچیده سیاستونو کې د باور وړ ندی! ۲. په لوی ستیج او اصلي رقابت کې دا د چین بریا پر امریکا بلل کیږي، هغه شکست خوړلې او بداعتماده امریکا چې خپل ملگرې او متحدین ورځ په ورځ له لاسه ورکوي… د ایران په تعبیر امریکا غوښتل “ویده فتنه”راوېښه کړي، ایران ورته…
