مقالات
-
نیازمندی به تدوین یک اندیشهٔ ملی و مترقی سیاسی در افغانستان
اقتباس از شمارهٔ چهارم مجلهٔ لمر، اکتوبر سال ۲۰۲۱م مقدمه: با کودتای ۲۶ سرطان سال ۱۳۵۲ هجری شمسی سردار محمد داوود خان، شیرازهٔ نظام سیاسی عنعنوی افغانستان که متکی به سیستم سلطنتی موروثی و به قانون اساسی بود برهم خورد. وطن ما موازنه سیاسی خود را ازدست داد، فضای صلح جایش را به لغزشهای دیکتاتور منشانهٔ شخصی و گرایشهای چپ وراست افراطی خالی کرد و زمینه برای پر و بال کشیدن گرایشهای سکتاریستی، قومپرستانه، جدایی طلبانه و تضادهای مذهبی فراهم گردید. متعاقباً با کودتای هفت ثور سال 1357هجری شمسی عمیق شدن اختلافات میان حزبی و گسترش شورشهای ضد دولتی سبب…
-
خراسان هیچگاهی نام سابق افغانستان نبوده است!
هرگز در ساحۀ وسیع خراسان، اسم افغانستان موجود نبوده است درین اواخر محترم باری جهانی محقق و نویسنده و شاعر افغان از صفحۀ بینالمللی سیاست افغانستان از زبان « سید مخدوم رهین» نقل قول می نماید که گویا نامبرده تلاش داشته که « قهرمانی احمد شاه مسعود» را راه رفته به اثبات برساند. خـوانــندگان محترم، دریــن قسمت هــرآنچــه از جــانب «سید مخدوم رهین» بیان گشته باشد، بازهم همان آش هست و همان کاسه؛ درین زمینۀ برای شناخت واقعی این قهرمان پوشالی که بدبختانه جای پای خونین وعمیقی در تاریخ نیم قرن افغانستان عزیز بجا گذاشته است، بهتر است به سراغ…
-
پسمنظر مخالف با زبان دری
بحثی در مورد «جوامع فارسی شده» (Persiantaed Societies) درحالیکه زبان در نزد اکثر مردم جهان چیزی بیش ازوسیلهٔ افهام و تفهیم نیست، درکشورما افغانستان نیزهر دو اصطلاح دری و فارسی بدون تعصب و تبعیض مروج بوده، وهردو اصطلاح درصحبت های روزانه بشکل مترادف استعمال میگردد، برخی بنابرعادت زبان محاوری خود را فارسی میگویند، بعضی اصطلاح دری را ترجیح میدهند وعده ای هم اصطلاح فارسی دری را بکارمیبرند، لیکن ازآنجائیکه درین اواخرعده ای نویسندگان نظر به هر دلیل و انگیزه ای که برایشان مؤجه است، بحثهای داغی را در مورد اصالت زبان فارسی وعدم شناخت زبان «دری» منحیث یک زبان مستقل…
-
افغانستان او د کاسا ۱۰۰۰ پروژه
محمدآصف ننګ د اقتصاد خپرندوی مشر پکتیکا، افغانستان پېلامه: د صنعتي پرمختګ او تکنولوژیکي بدلون لپاره د پانګې (سرمایه) په شان یو له عمده عناصرو انرژي ده، چې د پانګې او ژوند د تحرک لپاره یې ارزښت لازیات شوی او مخ پر زیاتیدو ده. په اوسنۍ معاصرې نړۍ کې، تر پاکو اوبو وروسته، د بشریت تر ټولو لوی معضل د انرژۍ د کمښت مسئله ده. د انرژۍ د کمښت بحران دومره پراخه او همه ګیره ده چې عیناً د خوراک تأمین په شان د بشر د نیازمندیو په سلسله کې دریمه اساسي اړتیا ده چې تقریباً د صنعتي سکتور تر…
-
خانم محبوبه سراج و جایزه صلح نوبل
بعد از ماه ها غور و رأی زنی، بالاخره روز گذشته “کمیتۀ نوبل ناروی” خانم “نرگس محمدی” از کشور ایران را برندۀ ” جایزه نوبل صلح سال ۲۰۲۳” اعلان نمود. در قدم نخست جا دارد تا دریافت جائزۀ صلح نوبل را به خانم “نرگس محمدی” از ته دل تبریک و تهنیت عرض نمایم. خانم “نرگس محمدی” از فعالان حقوق بشر ایران میباشد که بیش از دو دهه در راستای دفاع و ترویج حقوق بشر فعالیتهای خسته گی ناپذیری را انجام داده است. متأسفانه خانم “نرگس محمدی” در حالی ” جایزه نوبل صلح سال ۲۰۲۳” را دریافت میکند که خود در…
-
د ارګ د ودانیو د معماري سبک او ځانګړتیاوې
امیر عبدالرحمن خان له پاچا کېدو له مخه یوه موده په مرکزي آسیا کې ژوند وکړ او د هغه ځای ودانۍ یې خوښېدې. ده د مرکزي آسیا په سبک د ودانیو او ماڼیو له جوړولو سره علاقه لرله. کله چې پاچا شو او د ارګ جوړولو پرېکړه یې وکړه، نو خپل هغه شوق یې پکې په پام کې ونیو. امیرعبدالرحمن خان غوښتل چې د ارګ او په نورو ځایونو کې، د ده د اوسېدو ودانۍ لکه د منځنۍ آسیا د هغه وخت ځینې شاهي ودانۍ ښکلې منظره ولري، په منځ کې یې لویې لویې ستنې ولاړې وي او دېوالونه او…
-
ریشه یابی کلمهٔ افغان در پرتو اسناد تاریخی
کلمهٔ افغان نظر به مطالعات زبانشناسی و دقت در متون کهن تاریخی یک کلمهٔ باستانیست. درحالیکه پشتونها مانند سایر اقوام کشور نظر به ماده چهارم قانون اساسی افغانستان «افغان» هستند، اما از نگاه علم ایتومالوجی Etymology (ریشه یابی و تحول زمانی ومکانی کلمات) کلمهٔ افغان را نمیتوان تنها به اقوام پشتون پیوند داد، زیرا این دو اسم خاص از نگاه ریشه یابی واستحالهٔ کلمات مخرج مشترک ندارند. بطور مثال کلمات بلهیکا ، بخدی ، باختر و بلخ با داشتن حروف «ب» و«خ » و گاهی «ل» شباهت ریشه ئی را ارائه میدارند، همینگونه کلمات همگون «هره ویتی» ، «هریوا» ،…
-
بازی های سیاسی با هویت زبان
اقتباس از شمارهٔ سوم مجلهٔ لمر، سرطان سال ۱۴۰۰ هجری شمسی/جون ۲۰۲۱م دوکتور زمان ستانیزی، استاد الهیات و عرفان در پوهنتون مطالعات عالی پسِفیکا کلیفورنیا – ایالات متحدهٔ امریکا زندگئ نا آزموده به زنده بودنش نمی ارزد. سقراط حکیم ولی آزمون نباید بر باورهای نا بارور چنان بیافزاید که بر وجدان سنگینی کند. از دیر زمانی بدینسو اصالتِ فرهنگِ سیاسی در افغانستان از تهدید تعصب رنج می کشد. شلاقهای ستمِ رد یا قبول اینکه کی هستم یا کی نیستم پیوسته بر پیکر هویت ملی حواله می گردد. در کشوری که عوامفریبی پرمنفعت ترین تجارت است، هویت سازان از…
-
تحصیل و کار دختران در فرهنگ پشتونها
مگر آیا منع تحصیل و کار دختران و زنان جزئی از فرهنگ پشتون هاست؟ بتاریخ دوم فبروری امسال مجلسی در سازمان ملل متحد مقیم شهر ژنو – سویس برای ارائۀ توضیحاتی از جانب دو نمایندۀ آن سازمان یعنی خانم امینه محمد “Amina J. Mohammed” معاون سرمنشی سازمان ملل و آقای مارتین گریفتس “Martin Griffiths” دایر گردید، که در آن موضوعات مربوط قیود طالبان بر تحصیل دختران و ممانعت از کار زنان مطرح شد. این دو، که به نمایندگی از سازمان مذکور اخیراً به ملاقات اولیای امور طالبان به افغانستان مسافرت نموده بودند، در حقیقت پیام جامعۀ جهانی را برای…
-
د قلم لار
بنسټګر: مطیع الله ویسا مطیع الله ویسا شاوخوا ۳۰ کاله وړاندې د کندهار ولایت په معروف ولسوالۍ کې د یوه ښوونکي په کور کې زېږېدلی دی. نوموړي په کوچنیوالي کې تر هغې وروسته چې ښوونځی یې په کورنیو جګړو کې سوځېدلی، پتېیلې وه چې د ماشومانو د زدکړو حق لپاره به مبارزه کوي. هغه او ملګرو یې تر اوسه په لېرې پرتو سیمو کې ۵۲ تړل شوي ښوونځي بېرته پرانیستي او ۱۸ کتابتونونه یې جوړ کړي دي. هغه همدارنګه د افغانستان په لېرې پرتو کلیو او بانډو کې د لویانو د باسواده کېدو او لیک لوست لپاره د موټر…
